ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਿਸ ਨੂੰ ਨਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ
Answers
Answer:
ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਗਿਆਨ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ, ਸਿਆਸੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਵਹਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ' ਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਵੰਡ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਨ ਕਰਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਗਿਆਨੀ "ਸਿਆਸੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹਾਲਤਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਚਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਸ ਖੁਲਾਸੇ ਤੋਂ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਬਾਰੇ ਆਮ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।[2]
ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ, ਸਿਆਸੀ ਸਿਧਾਂਤ , ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਜਨਤਕ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਪ ਖੇਤਰ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ,ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਕਾਨੂੰਨ, ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਇਤਿਹਾਸ, ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ, ਭੂਗੋਲ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਮਾਨਵ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।
ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵੀ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ, ਸਿਆਸੀ ਅਦਾਕਾਰਾਂ, ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਹੀ ਇਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਹਨ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧ, ਰਾਸ਼ਟਰ-ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅੰਤਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਸੀ ਮੇਲ-ਜੋਲ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦੇ ਹਨ। ਸਿਆਸੀ ਸਿਧਾਂਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਵਿਚਾਰਕਾਂ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਕਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਸਬੰਧਤ ਹੈ।
ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਧੀਗਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਿੰਨਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਵਾਦ , ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰਵਾਦ, ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਚੋਣ ਸਿਧਾਂਤ, ਵਿਵਹਾਰਵਾਦ, ਸੰਸਥਾਗਤ ਰੂਪ, ਪੋਸਟ-ਸਟ੍ਰਕਚਰਵਾਦ, ਸੰਸਥਾਗਤਤਾ ਅਤੇ ਬਹੁਲਵਾਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਇੱਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਪੁੱਛ-ਪੜਤਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਤਰੀਕਿਆਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਕਾਰਡ, ਵਿਦਵਤਾਵਾਦੀ ਜਰਨਲ ਲੇਖਾਂ, ਸਰਵੇਖਣ ਖੋਜ, ਅੰਕੜਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਕੇਸ ਅਧਿਐਨ, ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਖੋਜ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਦੀ ਨਿਰਮਾਣ ਇਸ ਲਈ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਹਨ।
ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਿਸ ਨੂੰ ਨਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ:
ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਗਿਆਨ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ, ਸਿਆਸੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਵਹਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ' ਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਵੰਡ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਨ ਕਰਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਗਿਆਨੀ "ਸਿਆਸੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹਾਲਤਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਚਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਸ ਖੁਲਾਸੇ ਤੋਂ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਬਾਰੇ ਆਮ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ
ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ, ਸਿਆਸੀ ਸਿਧਾਂਤ , ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਜਨਤਕ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਪ ਖੇਤਰ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ,ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਕਾਨੂੰਨ, ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਇਤਿਹਾਸ, ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ, ਭੂਗੋਲ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਮਾਨਵ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।
ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵੀ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ, ਸਿਆਸੀ ਅਦਾਕਾਰਾਂ, ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਹੀ ਇਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਹਨ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧ, ਰਾਸ਼ਟਰ-ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅੰਤਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਸੀ ਮੇਲ-ਜੋਲ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦੇ ਹਨ। ਸਿਆਸੀ ਸਿਧਾਂਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਵਿਚਾਰਕਾਂ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਕਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਸਬੰਧਤ ਹੈ।
ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਧੀਗਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਿੰਨਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਵਾਦ , ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰਵਾਦ, ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਚੋਣ ਸਿਧਾਂਤ, ਵਿਵਹਾਰਵਾਦ, ਸੰਸਥਾਗਤ ਰੂਪ, ਪੋਸਟ-ਸਟ੍ਰਕਚਰਵਾਦ, ਸੰਸਥਾਗਤਤਾ ਅਤੇ ਬਹੁਲਵਾਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਇੱਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਪੁੱਛ-ਪੜਤਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਤਰੀਕਿਆਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਕਾਰਡ, ਵਿਦਵਤਾਵਾਦੀ ਜਰਨਲ ਲੇਖਾਂ, ਸਰਵੇਖਣ ਖੋਜ, ਅੰਕੜਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਕੇਸ ਅਧਿਐਨ, ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਖੋਜ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਦੀ ਨਿਰਮਾਣ ਇਸ ਲਈ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਹਨ।