Question

ਮਾਨਵ ਵਿਚ ਨਰ ਦਾ ਗੁਣਸੁਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
​

Answer 1

Answer:

ਸ਼੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਮੁਖ ਅਸੂਲ ਹੈ ਲਗਾਤਾਰ ਬਦਲੀ। ਸ਼੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਹਰ ਵਸਤ ਹਰ ਜੀਵ ਲਗਾਤਾਰ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕੁੱਝ ਵੀ ਹੁਣ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਜੋ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀ। ਇਸੇ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਇਤਨੀ ਵਿਲਖਣਤਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਹਰ ਜੀਵ ਦੀ ਅਪਣੀ ਅਪਣੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਖੇਡ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਕਿਸੇ ਜੇਹਾ ਨਹੀਂ, ਹਰ ਮਨੁਖ ਵਖ ਵਖ ਤਰ੍ਰਾਂ ਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਪਾਕੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਫੁਲਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਦੇਹੀ ਵਿੱਚ ਹਰ ਤਰਾਂ ਵਧਣ ਫੁਲਣ ਦੇ ਰਸ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ:

ਮੇਰੈ ਪ੍ਰਭਿ ਸਾਚੈ ਇਕੁ ਖੇਲੁ ਰਚਾਇਆ॥ ਕੋਇ ਨ ਕਿਸ ਹੀ ਜੇਹਾ ਉਪਾਇਆ॥

ਆਪੇ ਫਰਕੁ ਕਰੇ ਵੇਖਿ ਵਿਗਸੈ ਸਭਿ ਰਸ ਦੇਹੀ ਮਾਹਾ ਹੇ॥ 1॥ (ਮਾਰੂ ਮ: 3, ਪੰਨਾ 1056: 11)

ਮਾਨਵ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਧਾਰਾ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਪਛਮੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਤੇ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਛਮੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੋਚ ਪਛਮੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧੁਰਾ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪੂਰਬੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤ ਵਿਚੋਂ ਉਭਰਿਆ ਨਿਵੇਕਲਾ ਮਾਰਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਧੁਰਾ ਅਧਿਆਤਮ ਹੈ।

ਮਹਾਨਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਨੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਭਾਵ-ਅਰਥ ਪਸਾਰ, ਫੈਲਾਉ, ਖਿੜਣ (ਪ੍ਰਫੁਲ ਹੋਣ, ਵ੍ਰਿਧੀ ਵਾਧਾ, ਆਦਿ ਦਿਤਾ ਹੈ ਤੇ ਵਿਗਾਸ ਨੂੰ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਹੀ ਤੁਲਨਾਂਦਿਆਂ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ (ਨਾਨਕ ਭਗਤਾ ਸਦਾ ਵਿਗਾਸੁ ) ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਦੀਪਕੁ ਸਬਦਿ ਵਿਗਾਸਿਆ ) ਦੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਵ ਅਰਥ ਦੇ ਕੇ ਵਖਰਾ ਸੰਦਰਭ ਦੇ ਦਿਤਾ ਹੈ। ਜੇ ਸਚ ਪੁਛੋ ਤਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਸ਼ਬਦ ਕਿਧਰੇ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਇਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਵਿਗਾਸ ਹੈ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਮਾਨਵ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਾਂਗੇ। ਇਸ ਚਰਚਾ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦਿਤੇ ਜਾਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ:

1. ਮਾਨਵ ਜਾਂ ਮਨੁੱਖ

2. ਆਦਰਸ਼ ਮਾਨਵ

3. ਮਾਨਵ ਮਨੋਰਥ

4. ਵਿਕਾਸ

5. ਵਿਗਾਸ

6. ਮਾਨਵ ਵਿਕਾਸ

7. ਮਾਨਵ ਵਿਗਾਸ

8. ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਨਵ ਵਿਗਾਸ