Question

(ਅ) ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?​

Answer 1

Explanation:

ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ‘ਸਿਟੀ’ (city) ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ। ‘ਸਿਟੀ’ ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ‘ਸਿਵੀਟਾਸ’ (civitas) ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਨਾਗਰਿਕਤਾ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕਰਨਾ ਕਾਫੀ ਕਠਿਨ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਵਿਕਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਕਈ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਆਕਾਰ, ਘਣਤਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਨ-ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸਤਾਈਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਪਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕਰਨਾ ਵਧੇਰੇ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ। ਬਰਜਲ (Bergel) ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਕਠਿਨ ਹੈ ਕਿ ਕਿੰਨੀ ਜਨ-ਸੰਖਿਆ ਦੀ ਘਣਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਪਰ ਕੋਈ ਪਿੰਡ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਬਸਤੀਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵੀ ਘਣਤਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਕਈ ਬਸਤੀਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਘਣਤਾ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਬਸਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਘਣਤਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਅਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਨਿਊਜੀਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸ਼ਹਿਰ ਅਜਿਹੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਘਣਤਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਘਣਤਾ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਕੁ ਸ਼ਹਿਰੀ ਆਬਾਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਘਣਤਾ ਕੇਵਲ ਦਸ ਹੈਕਟੇਅਰ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰਾਂ ਵਿੱਚ 300-350 ਵਿਅਕਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕਰਨਾ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਵੱਖੋਂ ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਣ ਦਾ ਸੂਚਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ, ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਵੀਹ ਹਜ਼ਾਰ ਵਾਲੀ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਬਸਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਡੈਨਮਾਰਕ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਢਾਈ ਸੌ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੀ ਬਸਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰ ਮੰਨ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।