Question

1. क्लोरीनचा अणुअंक 17 आहे. क्लोरीन अणूच्या
संयुजा कवचातील इलेक्ट्रॉनांची संख्या किती
असेल?
2. क्लोरीनचे रेणुसूत्र C], असे आहे. क्लोरीनच्या
रेणूची इलेक्ट्रॉन-ठिपका संरचना व रेषा संरचना
यांचे रेखाटन करा.
3. पाण्याचे रेणुसूत्र HO आहे. या त्रिअणु-रेणूची
इलेक्ट्रॉन-ठिपका संरचना व रेषा संरचना काढा.​

Answer 1

Answer:

क्लोरीन : वायुरूप, अधातवीय (धातूहून निराळे गुणधर्म असलेले), हॅलोजन गटातील (फ्ल्यूओरीन, ब्रोमीन आणि आयोडीन यांच्या गटातील) एक मूलद्रव्य सूत्र Cl आवर्त सारणीतील (मूलद्रव्यांच्या विशिष्ट पद्धतीने केलेल्या कोष्टकरूप मांडणीतील) गट ७ अणुक्रमांक (अणुकेद्रांतील प्रोटॉनांची संख्या) १७ अणुभार ३५·४५७ स्थिर समस्थानिक (एकाच अणुक्रमांकाचे पण भिन्न अणुभार असलेले त्याच मूलद्रव्याचे प्रकार) ३५ व ३७  किरणोत्सर्गी (कण वा किरण बाहेर फेकण्याचा गुणधर्म असलेले) समस्थानिक ३३, ३४, ३६, ३८, ३९ व ४० विद्युत् विन्यास (इलेक्ट्रॉनांची अणूतील मांडणी ) २, ८, ७ घनता ३·२१४ ग्रॅ./लि. (०० से. तापमान व १ वातावरण दाब असताना) द्रवरूप क्लोरिनाचा उकळबिंदू -३४·१५० से. आणि घनरूप क्लोरिनाचा वितळबिंदू- १०१० से.  क्रांतिक तापमान (जास्तीत जास्त दाब असताना वायूचे द्रवात रूपातंर होण्याचे तापमान) १४४° से. क्रांतिक दाब ७६ वातावरणे क्रांतिक घनफळ १·७६३ ग्रॅ./ मिलि. व क्रांतिक घनता ०·५७३ ग्रॅ./मिलि. असते.

कोठी तापमानास (सर्वसाधारण तापमानास) हा पोपटी हिरव्या रंगाच्या वायुरूपात असून त्याचा रेणू द्विआण्विक (दोन अणूंचा बनलेला) Cl2 असा असतो.

इतिहास : हा वायू १७७४ मध्ये के डब्ल्यू. शेले यांनी हायड्रोक्लोरिक अम्ल व मँगॅनीज डाय-ऑक्साइड यांच्या विक्रियेने प्रथम तयार केला. त्यांनी त्याला ‘डिफ्लॉजिस्टिकेटेड म्युरिॲटिक अम्ल-वायू’ असे नाव दिले, कारण त्या काळी हायड्रोक्लोरिक अम्लाला म्युरिॲटिक अम्ल असे म्हणत. बर्थेलॉट (बेर्‍तॉले) यांनी १७८५ मध्ये असे प्रतिपादन केले की, हा वायू म्युरिॲटिक अम्लावर मँगॅनीज डाय-ऑक्साइड या ऑक्सिडीकारकाची [→ ऑक्सिडीभवन] विक्रिया होऊन तयार होतो, तेव्हा त्यामध्ये ऑक्सिजन असला पाहिजे म्हणजे म्हणून त्याला ‘ऑक्सिम्युरिॲटिक अम्ल’ ही संज्ञा देणे सयुक्तिक होईल. परंतु १८१० मध्ये डेव्ही यांनी असे दाखविले की, ऑक्सिम्युरिॲटिक अम्लाचे अपघटन (मूळ रेणूंचे लहान रेणूंत अथवा अणूंत रूपांतर) केले, तर ऑक्सिजन असलेले संयुग मिळत नाही. म्हणून हा वायू एक मूलद्रव्य आहे आणि म्युरिॲटिक अम्ल हे संयुग हायड्रोजन व हे मूलद्रव्य यांपासून बनलेले आहे.

या वायूचा रंग पोपटी असतो म्हणून पोपटी रंग या अर्थाच्या ‘क्लोरस’ या ग्रीक शब्दावरून त्याला त्यांनी क्लोरीन हे नाव दिले.

क्लोरीन विक्रियाशील असल्यामुळे तो सामान्यतः शुद्ध स्वरूपात आढळत नाही. फक्त ज्वालामुखीतून बाहेर पडणाऱ्या अति-उष्ण वायू मिश्रणात तो दिसून येतो. पृथ्वीच्या कवचामध्ये क्लोरिनाचे प्रमाण ०.०५५ टक्का आहे. समुद्रातील लवणे व खनिज मीठ (सैंधव) यांत तो विद्राव्य (विरघळणाऱ्या) क्लोराइडांच्या रूपांत विपुलतेने आणि हॉर्न सिल्व्हर (सिल्व्हर क्लोराइड) या अविद्राव्य लवणाच्या रूपात अल्प प्रमाणात आढळतो. क्लोराइडांच्या रूपांत क्लोरीन प्राण्यांना आवश्यक आहे.  मूलद्रव्य या रूपात जी रसायने टनावारी इतक्या मोठ्या प्रमाणात वापरली जातात त्यांमध्ये क्लोरिनाचा समावेश होतो.

एकोणिसाव्या शतकाच्या अखेरीस एकदिश विद्युत् जनित्राचा पूर्णपणे विकास झाला व तेव्हापासून मिठाच्या जलीय विद्रावाचे विद्युत् विच्छेदन करून (विद्युत्  प्रवाहाने रेणूचे तुकडे करून) दाहक (कॉस्टीक)  सोडा   आणि त्याबरोबर क्लोरीन उत्पादन करण्याची पद्धत औद्योगिक दृष्ट्या साध्य झाली.  या पद्धतीने मिळणारा क्लोरीन स्वस्त पडतो आणि तो जास्त शुद्धही असतो.

उत्पादन : मिठाच्या विद्रावातून एकदिश विद्युत् प्रवाह जाऊ दिला म्हणजे धन विद्युत् भारित सोडियम आयन (विद्युत् भारित अणू) (Na+) ऋणाग्राकडे व ऋण विद्युत् भारित क्लोराइड आयन (Cl–) धनाग्राकडे  जाऊ लागतात.  तेथे पोहोचल्यावर त्यांचे विद्युत् भार नष्ट होऊन त्यांचे रेणू बनतात.  क्लोरीन उत्पादन करताना हे रेणू एकमेकांत मिसळून पुन्हा संयोग पावणार नाहीच, याची खबरदारी घ्यावी लागते. त्याकरिता काही यंत्रसंचामध्ये त्यांना वेगवेगळे ठेवण्यासाठी ॲस्बेस्टसाचा पडदा वापरतात, तर काहींमध्ये त्याकरिता पाऱ्याचा उपयोग करतात.

Explanation: