1. वाचनाचे प्रकार किती आहे व कोणा ते लिहा?
Answers
Explanation:
१.वाचनाचे महत्व :
१.आकलनासह केलेले ध्वनी उच्चारण म्हणजे वाचन होय.
२.वाचनामुळे व्यक्तीमहत्वाचा अंतर्बाह्य विकास होतो.
३.वाचनाने वाणीवर सुसंस्कार होतात.
४.वाचनाने सौदर्य बोध व आनंदबोध घ्या दोन्ही साध्य होतात.
५.वाचन क्षमतेचा परिपूर्ण विकास हा त्यातुन निघणाऱ्या अर्थनिष्पतीवर अवलंबून असतो.
२.वाचनाची प्रमुख उद्दिष्टे :
१.ज्ञान प्राप्ती :ग्रंथाचे व इतर पुस्तकाचे वाचन केल्यामुळे ज्ञान प्राप्ती होते.
२.आनंदप्राप्ती :आनंदप्राप्तीसाठी उत्तम साहित्याचे वाचन व्हावे.
३.संस्कार :व्यक्तीच्या मनावर चांगले संस्कार वाचनातून होतात.
४.रसास्वाद :कथा,काव्य,कादंबऱ्या ,नाटके ,यातून रसग्रहण दृष्टी लाभते.
५.आनंदवृत्ती :वाचनामुळे मन आनंदाच्या अनुभुतीने भरून जाते.
३.वाचनाची पूर्वतैयारी करतांना लक्षात घ्यावयाच्या गोष्टी :
१.शारीरिक तयारी :
१.वाचन कौशल्याची शरीरातील ज्ञानेंद्रिय परिपक्व व्हायला हवीत.
२.श्वासावर ताबा असावा.
२.भावनिक तयारी :
१.आवाजात चढ-उतार करण्याची क्षमता यावी.
२.भावनिक समतेसाठी मनाची तयारी हवी.
३.बौद्धिक तयारी :
१.व्यक्ती,वस्तु,स्थल,प्रसंग यांचा सहचर्य समजण्याची क्षमता असावी.
२.मेंदूची संदेश ग्रहण करण्याची तयारी असावी.
४.वाचनाचे प्रकार :
१.प्रगट वाचन :अक्षर ध्वनीच्या मोठ्या आवाजातील उच्चारणाला प्रगट वाचन म्हणतात.
प्रगट वाचनाचे प्रकार
१.सस्वर वाचन :-स्ववासासाठी केलेल विद्यार्थाने ;वाचन त्यास सस्वर वाचन म्हणतात.
२.सुस्वर वाचन :-विद्यार्थासाठी शिक्षकाने केलेले वाचन यास सुस्वर वाचन म्हणतात.
२.मुकावचन :लिखित अथवा मुद्रित अक्षर रूप डोळ्याने मेंदूने अर्थग्रहण करणे.
मुकवाचन प्रकार :
१.संदर्भ वाचन :संदर्भ पुस्तकाचे वाचन करणे.
२.सखोल वाचन :एखाद्या ग्रंथाचे वाचन करणे.
३.विस्तृत वाचन :-काव्य,नाटक,मासिके वाचन.
३.गतीवाचन :योग्य गतीने वाचन करण्यास गती वाचन म्हणतात.
५.प्रगट वाचनाचे शिक्षणातील महत्व :
१.उच्चार स्पष्टता :संयुक्त स्वराचे व व्यंजनाचे उच्चार अचूकपणे करणे.
२.ओघ व अस्खलितपणा :एक शब्द किंवा अनेक शब्दाचे योग्य शब्दसमूह करून वाचन करणे.
३.स्वाभाविकता:-वाचन बोलण्यासारखे व्हावे .
४.भावपुर्णता :चेहऱ्यावर हवभाव व आवाजात चढउतार करावा.
६.मुकवाचनाचे शिक्षणातील महत्व :
१.स्वतंत्रपणे आशय समजुत देणे:-
मनोगत वाचन हा प्रगट वाचनाचा प्राण आहे तो स्वतंत्रपणे आशय समजावुन देतो .
२.गती-संगती प्रगती साधने :वाचनाची गती वाढवणे व वाचलेल्याची संगती ओळखणे.
३.यथार्थता :-लेखनाच्या अनुभुतीचा साक्षात्कार पुर्णपणे आपल्याला मुकवाचाने होतो.
७.प्रगटवाचन व मुकवाचनातील फरक :
१.अक्षर रूप ध्वनीच्या मोठ्या आवाजातील उच्चारणाला प्रगट वाचन म्हणतात व लिखित अथवा मुद्रित अक्षर डोळ्याने पाहून नंतर मेंदूने अर्थग्रहण करण्यास मुकवाचन म्हणतात .
२.प्रगट वाचनाचे सस्वर वाचन व सुसस्वर वाचन दोन प्रकार आहेत व मुकवाचनाचे संदर्भवाचन सखोलवाचन विस्तृत वाचन होण्यास मदल होते.
३.प्रगट वाचनचे शक्षणात उच्चार स्पष्टता ,ओघव अस्खलीतपणा ,स्वाभाविकता भावापुर्णता साधन येते व मुकवाचनाने शिक्षणात स्वतंत्रपणे आशय समजावून देणे,गती संगती प्रगती साधने ,यथार्थता इत्यादी गुण येतात.
४. प्रगट वाचन भाव व विचाराचे प्रगटीकरणकरण होते .व मुकवाचनने शांतता व चीतंशीलता या वृत्तीची जोपासणा करता येते.
५.प्रगट वाचन इतरांना आनंद देते व मुकवाचन स्वान्त सुखाय असते .
६.प्रगटवाचनाचा वेग कमी असतो व मुकवाचनाचा वेग अधिक असतो .
८.वाचनातील दोष व त्यावर उपाय :
१.अस्पष्ट आवाजात वाचन करणे :-दैवत-देवत.
२.चुकीचे उच्चारण : श,ष,स.
३.उच्चार भेदाचे अज्ञान वाचा व दृष्टीदोष .
४.वाचनातील अशुध्दता :तीर्थ ,तिर्थ.
५.अपूर्ण शब्द उच्चारण .
६.अडखळत वाचणे हेलकाढून वाचणे .
७.चुकीच्या जागी शब्द तोडून वाचणे.
८.शब्द गाळणे नवीन शब्द टाकून वाचन करणे.
९.वाचन कौशल्यात शारीरिक व्यंगामुळे निर्माण झालेल्या उणीवा व उपाय .
नाक,कान,डोळा,जिव्हा,दात :-डॉक्टर कडून करणे.
१०.वाचनातील योग्य आसनबंध :
१.पाठीचा कणा ताठ असावा.
२.प्रकाश डावीकडून यायला हवा.
३.दृष्टीच्या पातळीशी ४० अंश कोन करणे.
४.पुस्तक व नजर यात ९ ते १२ इंच अंतर आहे.
५.झोपुन वाचणे घातक आहे.
६.पुस्तक वाचताना संपूर्ण उघडणे डावाहात खाली ठेवणे.
७.इतर काम करतांना पुस्तक वाचू नये.
८.उभे राहून पुस्तक वाचतांना दोन्ही पायावर सरळ भार द्यावे .
११.निकोप वाचन सवयी :
१.पुस्तकावर खुणा करू नये.
२.पुस्तकाला कव्हर घालावी .
३.वाचलेल्या पुस्तकातील मुद्दे वहीत नोंदवी .
४.दुसऱ्याचे अथवा ग्रंथालयाचे पुस्तक वेळेवर नेऊन द्यावे.
५.वाचनलेले पुस्तक कपाटात बंद करू ठेवावे.
६.वाचलेल्या पुस्तकावर स्वताचा अभिप्राय तयार करणे.
१२.वाचन कौशल्य विकासाठी उपक्रम :
१.भिन्न-भिन्न प्रकारचे वाचन तक्ते दाखवणे अर्थ स्पष्ट करणे.
२.कार्डस ,कृतीदर्शक चित्रे दाखवणे.
३.टेपरेकॉर्डर च्या माध्यमातुन स्पर्धा घेणे .
४.भाषेचे खेळ व पाठांतर स्पर्धा घेणे.
५.भेंड्या व व्याकरणाचे खेळ घेणे .
६.अवांतर वाचन करायला लावणे.
१३.परिणामकारक वाचन कौशल्याची वैशिष्टे :
१.सुस्पष्ट वाचन : प्रत्येक अक्षराचा व शब्दाचा उच्चार सुस्पष्ट होणे आवश्यक आहे.
२.योग्य आरोह -आवरोह : उतार –चढाव होय.
३.स्वराघात : स्वरावर जोर देणे.
४.गती :योग्य गतीने वाचन करणे.
५.लय : काव्य वाचनाचे महत्वाचे लक्षण लय आहे.
६.योग्य हवाभाव :-डोळे ,भुवया ,मान,हाताची हालचाल.
मुख्य पृष्ठ
Explanation:
वाचनाचे प्रकार साधार स्पष्ट करावे