Question

4) चित्रपटाचे द्रव्य निर्माण करणारी तंत्रे सविस्तर लिहा.​

Answer 1

Answer:

१८९५ मध्ये ल्युमेअरबंधूंनी फ्रान्समध्ये मूक-चलचित्रनिर्मिती सुरू केली, तेव्हा घडणारी घटना कॅमेऱ्याने मुद्रित करून हुबेहूबपणे दाखविणे एवढाच हेतू होता. परंतु या तंत्रज्ञानाचा विकास होताना त्यात नाट्य आणि कथनकलेच्या शक्यता दिसू लागल्या. व्यवसाय-धंदा म्हणूनही याकडे पाहिले जाऊ लागले. संस्थात्मक स्टुडिओपद्धतीने निर्मिती होऊ लागली. पुढे ध्वनीची जोड मिळाली. त्यातील आर्थिक गुंतवणूक वाढत गेली. त्यामुळे कोणत्या प्रकारचे चित्रपट केले म्हणजे कोणत्या प्रकारचा, किती प्रेक्षकवर्ग मिळतो, आर्थिक परतावा मिळतो, या सर्वांचा विचार प्रबळ होत गेला. जे आशयसूत्र मांडावयाचे आहे त्याला कोणत्या प्रकारची रचना, तंत्र योग्य ठरेल, याचाही अभिव्यक्तीच्या अंगाने विचार होऊ लागला. महत्त्वाच्या घटनांची मुद्रण-नोंदणी, दृक्-श्राव्य माहितीसंकलन या हेतूंबरोबरच वैविध्यपूर्ण विषयांवरचे, वेगवेगळ्या धाटणीचे ललित चित्रपट प्रचंड संख्येने निर्माण होऊ लागले. चित्रपटांचे रंजनमूल्य, कलामूल्य, समाजमान्यता आणि लोकप्रियता वाढली. त्यामुळे कोणत्या प्रकारचे चित्रपट बघायचे हे ठरविण्यासाठी प्रेक्षकांनाही वर्गीकरणाची गरज वाटू लागली. जनसंवादाचे माध्यम म्हणूनही स्थान मिळाल्यामुळे चित्रपटांचा औपचारिक अभ्यास होऊ लागला. अभ्यासात कोणती संकल्पना कोणत्या चित्रपटासाठी प्रस्तुत ठरते हे समजण्यासाठी वर्गीकरण लागते. ललित कथापट म्हणून चित्रपट तयार झालेला असेल, तर ऐतिहासिक सत्याच्या निकषावर त्याकडे बघणे चुकीचे ठरते, तसेच ‘सत्य’ गोष्ट म्हणून सादर केलेल्या कथेत वास्तवाचा पुरावा बघणे अगत्याचे ठरते. कलात्मक निर्मितीबरोबर चित्रपट हा तंत्राधिष्ठित आर्थिक व्यवहार-व्यवसायही असल्याने, त्याची भौगोलिक विभागांतील वितरणव्यवस्था लावण्यासाठीही वर्गीकरण गरजेचे असते. हे वर्गीकरण मुख्यतः तंत्रज्ञानावर आधारित आणि आशय-रचना-मांडणी (treatment) असे निकष वापरून केले जाते.