Question

भूकवचाच्या वरील भागात सियाल असे का म्हणतात? please answer me​

Answer 1

Answer:

☰

शोध पोर्टल

शिक्षण

विद्यार्थ्यासाठी दालन

भूगोल

पृथ्वीचे रसायनशास्त्र

अवस्था:

उघडा

पृथ्वीचे रसायनशास्त्र

भूरसायनशास्त्र

यात पृथ्वी व तिचे घटक यांचा रसायनशास्त्राच्या दृष्टीने अभ्यास करतात. अशा प्रकारे भूविज्ञानाशी निगडीत असलेल्या बहुतेक सर्व बाबींमध्ये रसायनशास्त्रातील माहितीचा वापर केला जातो. कारण पृथ्वी विविध मूलद्रव्यांची बनलेली असून भूविज्ञानाच्या दृष्टीने विचार करावी लागणारी बहुतेक सर्व द्रव्ये व प्रक्रिया यांचा रासायनिक दृष्ट्या विचार करता येतो. भूविज्ञान व भूरसायनशास्त्र यांतील बहुतेक प्रश्न एकमेकांत गुतंलेले असल्यामुळे केवळ भूरसायनशास्त्राचे म्हणता येथील असे प्रश्न वेगळे काढता येत नाहीत.

(१) सूर्यफुल, आकाशगंगा व विश्व यांतील मूलद्रव्यांची उत्पत्ती व विपुलता;

(२) पृथ्वीचा गाभा, प्रावरण (भूकवच व गाभा यांच्या दरम्यानचा सु. २,९०० किमी. जाडीचा भाग), कवच, जलावरण व वातावरण यांतील मूलद्रव्यांची विपुलता;

(३) स्फटिकांच्या संरचनेतील आयनांचे (विद्युत्‌ भारित अणू, रेणू वा अणुगट यांचे) वर्तन;

(४) थंड होणाऱ्या शिलारसातील विक्रिया आणि खोल जागी घुसलेल्या अग्निज राशींची उत्पत्ती व उत्क्रांती ;

(५) ज्वालामुखी खडकांचा रासायनिक अभ्यास व ज्वालामुखीक्रियेशी संबंधित आविष्कार (उदा., ज्वालामुखीतून बाहेर पडणारे वायू, उन्हाळी, धातुक निक्षेपांची उत्पत्ती इ.);

(६) आधीच्या खनिजांचा क्षय व नव्यांची निर्मिती करणाऱ्या वातावरण क्रियेतील विक्रिया;

(७) वातावरणक्रियेने बनलेल्या पदार्थांची नैसर्गीक पाण्यातील विद्रावांद्वारे वाहतूक;

(८) सैल गाळाचा घट्ट खडक होताना आणि गाळाचे संयोजन होताना होणारे रासायनिक बदल आणि

(९) रूपांतरणाच्या वेळी वाढत्या प्रमाणात होत जाणारे रासायनिक व खनिजवैज्ञानिक बदल यांच्याशी निगडीत असलेल्या प्रश्नांचा विचार भूरसायनशास्त्रात केला जातो.

भूविज्ञानातील तसेच अगदी भिन्न अशा विज्ञानांमधील अनेक शाखोपशाखांशी भूरसायनशास्त्राचा संबंध येतो. विश्वस्थितिशास्त्रात भूरसायनशास्त्राचा अनेक प्रकारे उपयोग होतो. उदा., अशनींच्या रासायनिक संघटनाचा अभ्यास; पृथ्वी, चंद्र व इतर ग्रहांतील मूलद्रव्यांची सापेक्ष विपुलता, अशनी तसेच भूकवचातील व चंद्रावरील खडकांचे वय किरणोत्सर्गाद्वारे काढणे. स्वतः मानव, तो ज्यांवर अवलंबून असतो व ज्यांच्यासह राहतो ते जीव यांच्यावर खडक, मृदा व अन्न यांत लेशमात्र प्रमाणात असणाऱ्या धातूंचे (मूलद्रव्यांचे) होणारे परिणाम महत्त्वाचे असतात. उदा., वैरणीत तांबे व कोबाल्ट या मूलद्रव्यांची कमतरता असली, तर तीमुळे काही चरणाऱ्या जनावरांना विशिष्ट रोग होतात व त्याचा तेथील लोकांच्या आरोग्यावर परीणाम होऊ शकतो. मूलद्रव्यांचे खडकांतील प्रमाण आणि ती मृदा व खडकांत कोणत्या संयुगांच्या रूपात आहेत, यांवर अशी कमतरता अवलंबून असते. भूरसायनशास्त्राने हे समजण्यास मदत होते. सोयीसाठी भूरसायनशास्त्राचे पृथ्वीचे रसायनशास्त्र, जैव भूरसायनशास्त्र व समस्थनिकीय भूरसायनशास्त्र असे विभाग पाडले जातात.

पृथ्वीचे रसायनशास्त्र

पृथ्वीच्या निरनिराळ्या भागांपैकी कवचाच्या काही भागांचेच निमुने प्रत्यक्ष मिळू शकतात व अंतरंगाविषयीची माहिती ही अप्रत्यक्षपणे मिळते.

अंतरंग

अशनी हे पृथ्वीसारखे संघटन व संरचना असलेल्या गतकालीन ग्रहाचे तुकडे मानण्यात येतात व त्यावरून विशेषतः पृथ्वीच्या अंतरंगाविषयी अंदाज करण्यात येतात. पैकी धात्विक म्हणजे लोह-निकेलाचे प्रमाण जास्त असलेले अशनी हे त्या ग्रहाच्या गाभ्याचे भाग मानले जातात. आश्मिक अशनींचे संघटन अत्यल्पसिकत (सिलिकेचे प्रमाण अत्यल्प असलेल्या) खडकांसारखे असून त्यांची घनता प्रावरणाशी साम्य असल्याचे मानतात. धात्वाश्मिक हा या दोन्हींमधील अशनींचा प्रकार पृथ्वीचा गाभा व प्रावरण यांतील संक्रमण अवस्था दर्शवितो, असे समजतात.

पृथ्वीची झोतभट्टीशी तुलना करतात. झोतभट्टीत सर्वांत खाली धातवीय आणि त्याच्यावर अनुक्रमे सल्फाइडयुक्त व सिलिकेटयुक्त प्रावस्थांचे थर आढळतात. त्याचप्रमाणे जर पृथ्वी कधी काळी वितळलेल्या स्वरूपात असेल, तर अशा तऱ्हेचे थर तिच्यात निर्माण होणे शक्य आहे. मात्र पृथ्वीच्या अंतरंगात सल्फाइडयुक्त थर आढळलेला नाही.