बदलते पर्यावरण मराठी निबंध
Answers
Answer:
Explanation:
पर्यावरण हमारी पृथ्वी पर जीवन का आधार है, जो न केवल मानव अपितु विभिन्न प्रकार के जीव-जन्तुओं एवं वनस्पति के उद्भव, विकास एवं अस्तित्व का आधार है ।
सभ्यता के विकास से वर्तमान युग तक मानव ने जो प्रगति की है उसमें पर्यावरण की महती भूमिका है और यह कहना अतिशयोक्ति न होगा कि मानव सभ्यता एवं संस्कृति का विकास मानव-पर्यावरण समानुकूलन एवं सामंजस्य का परिणाम है । यही कारण है कि अनेक प्राचीन सभ्यतायें प्रतिकूल पर्यावरण के कारण गर्त में समा गईं तथा अनेक जीवों तथा पादप-समूहों की प्रजातियाँ विलुप्त हो गई और अनेक पर यह संकट गहराता जा रहा है ।
पर्यावरण से तात्पर्य है वह वातावरण जिससे संपूर्ण जगत् या ब्रह्माण्ड या जीव जगत् घिरा हुआ है, दूसरे शब्दों में संपूर्ण पृथ्वी का जीवन एक आवरण से आवृत्त है जो इसे परिचालित भी करता है और स्वयं भी प्रभावित होता है । पर्यावरण अंग्रेजी के शब्द ‘एनवायरमेन्ट’ का अनुवाद है जो दो शब्द अर्थात् ‘एनवायरन’ और ‘मेन्ट’ से मिलकर बना है जिसका अर्थ आवृत्त करना है अर्थात् जो चारों ओर से घेरे हुए है वह पर्यावरण है ।
शाब्दिक दृष्टि से इसका अर्थ ‘सराउन्डिंग्स’ है जिसका तात्पर्य है ‘चारों ओर से घेरे हुए’ । यहाँ प्रश्न होता है कि किसे घेरे हुए तथा किस चीज द्वारा घेरे हुए । संपूर्ण पृथ्वी वायु मण्डल से आवृत्त है, इसी प्रकार धरातलीय जीव स्थल, जल, वायु एवं इनके विभिन्न घटकों के आवृत्त हैं ।
संपूर्ण जीव मण्डल जैविक एवं अजैविक घटकों द्वारा आवृत है । संपूर्ण जीव मण्डल बृहत रूप में स्थल मण्डल, जल मण्डल और वायु मण्डल से संबंधित है और यही भौगोलिक पर्यावरण का मूल है । पर्यावरण किसी एक तत्व का नाम नहीं अपितु अनेक तत्वों का सामूहिक नाम है जो संपूर्ण जीव जगत् को नियंत्रित करते हैं तथा एक दूसरे से अंतर संबंधित हैं और जिनका प्रभाव सामूहिक रूप से होता है ।
इसी कारण कुछ विद्वानों ने इसे ‘मिल्यु’ से संबोधित किया है जिसका अर्थ है चारों ओर के वातावरण का समूह । सामूहिक रूप से ही पर्यावरण के अनेक तत्व क्रियाशील होकर क्षेत्र विशेष के पारिस्थितिक तंत्र का निर्माण करते हैं ।
बदलते पर्यावरण
पर्यावरणीय बदल म्हणजे पृथ्वीच्या पर्यावरणीय परिस्थितीतील बदल. हे अनेक अंतर्गत आणि बाह्य घटकांमुळे घडते. गेल्या काही दशकांपासून हवामान बदल हा संपूर्ण जगासाठी चिंतेचा विषय बनला आहे. याशिवाय, या पर्यावरणीय बदलांचा पृथ्वीवरील जीवनावर विविध प्रकारे परिणाम होतो. या बदलांचे परिसंस्थेवर विविध परिणाम होत आहेत. या बदलांमुळे वनस्पती आणि प्राण्यांच्या काही प्रजाती नामशेष झाल्या आहेत.
ते कधी सुरू झाले?
मानवी क्रियाकलापांमुळे हवामान खूप पूर्वी बदलू लागले पण गेल्या शतकात आपल्याला याची माहिती मिळाली. गेल्या शतकात, हवामानातील बदल आणि त्याचा मानवी जीवनावर होणारा परिणाम आपल्या लक्षात येऊ लागला. आम्ही हवामान बदलावर संशोधन सुरू केले आणि आम्हाला कळले की हरितगृह परिणाम नावाच्या घटनेमुळे पृथ्वीचे तापमान वाढत आहे. पृथ्वीच्या पृष्ठभागाच्या तापमानवाढीमुळे अनेक ओझोन कमी होतात, त्यामुळे आपली शेती, पाणीपुरवठा, वाहतूक आणि इतर अनेक समस्यांवर परिणाम होतो.
हवामान बदलाचे कारण
हवामान बदलाची शेकडो कारणे असली तरी आपण फक्त नैसर्गिक आणि मानवनिर्मित (मानवी) कारणांवर चर्चा करणार आहोत.
नैसर्गिक कारणे
यामध्ये ज्वालामुखीचा उद्रेक, आणि सौर विकिरण, टेक्टोनिक प्लेटची हालचाल, कक्षीय भिन्नता यांचा समावेश होतो. या क्रियाकलापांमुळे, परिसराचे पर्यावरण जीवन टिकवून ठेवण्यासाठी अत्यंत हानिकारक बनते. या क्रियाकलापांमुळे तापमान वाढते आणि निसर्गात असंतुलन निर्माण होते.
मानवी कारणे
माणसाने आपल्या गरजेपोटी आणि लोभामुळे पर्यावरणालाच नव्हे तर स्वतःलाही हानी पोहोचवणारी अनेक कामे केली आहेत. विविध मानवी क्रियाकलापांमुळे वनस्पती आणि प्राण्यांच्या अनेक प्रजाती नामशेष होतात. जंगलतोड, जीवाश्म इंधन वापरणे आणि औद्योगिक कचरा यासारख्या मानवी क्रियाकलाप प्रामुख्याने पर्यावरणीय बदलासाठी जबाबदार आहेत. या सर्व गोष्टींमुळे हवामान आणि परिसंस्थेचे फार वाईट नुकसान होते.
भविष्य काय असेल?
जर आपण काहीही केले नाही आणि गोष्टी आत्ताच चालू राहिल्या तर भविष्यात एक दिवस येईल जेव्हा मानव पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरुन नामशेष होईल. परंतु या समस्यांकडे दुर्लक्ष करण्याऐवजी आपण त्यावर कृती करू लागलो तर आपण पृथ्वी आणि आपले भविष्य वाचवू शकतो.
#SPJ2