ग्रंथालयाची कोणती वैशिष्टये सांगितली आहे?
2)
Answers
Answer:
ग्रंथालय म्हणजे ग्रंथसंग्रहाचे स्थान. ग्रंथालय ही प्राचीन सामाजिक संस्था असून तिला मोठा इतिहास आहे आणि तो मानवसंस्कृतीशी समांतर आहे. ग्रंथ, वाचक आणि ग्रंथालयातील सेवक हे ग्रंथालयाचे तीन प्रमुख घटक होत. या घटकांचे स्वरूप व त्याविषयाच्या कल्पना कालमानानुसार बदलत गेल्याचे आढळून येते. याबरोबरच ग्रंथालयाची वास्तू, ग्रंथालयीन प्रशासन, आंतरग्रंथालयीन सहकार्य व आंतरराष्ट्रीय ग्रंथालयीन संघटना इ. घटकही आधुनिक ग्रंथालयविचारात येतात. ग्रंथालयाचे प्रकार आणि कार्य यांचाही विचार या संदर्भात महत्त्वाचा असतो.
प्राचीन ग्रंथालयांत इष्टिका,पपायरस व चामडे यांवर लिहिलेले ग्रंथ असत. त्यात पुढे हस्तलिखित ग्रंथांची व नंतर मुद्रित ग्रंथांची भर पडली. आधुनिक ग्रंथालयांत ग्रंथांबरोबर नियतकालिके, कागदपत्रे, हस्तलिखिते, नकाशे, छायाचित्रे, शिल्पाकृती, शिलालेख, नाणी, तिकीटे, ध्वनिमुद्रिका, मुद्रित फीती, सूक्ष्मपट (मायक्रोफिल्म), सूक्ष्मपत्र (मायक्रोकार्ड), लेखछायाचित्रे, कात्रणे इ. प्रकारचे दृक्‌श्राव्य ज्ञानसाहीत्य संग्रहीत केले जाते. प्राचीन ग्रंथालयातील इष्टिका, शिला, चर्म अथवा तत्सम साधनांद्वारे तयार केलेले ग्रंथ दुर्मिळ असल्यामुळे त्यांचे रक्षण करणे एवढेच कार्य ग्रंथपालाला यापूर्वी असे परंतु आधुनिक युगात ग्रंथ सुलभ झाल्यामुळे ग्रंथपालाच्या कार्याची व्याप्ती वाढली आहे. वाचकांना ग्रंथांचा अधिकाअधिक उपयोग करू देऊन ज्ञानाचा प्रसार समाजात कसा करता येईल, वाचकांशी आपुलकीने वागून त्यांच्या जिज्ञासा व गरजा तत्परतेने कशा पुऱ्या करता येतील, जिज्ञासूंना यथायोग्य मार्गदर्शन करून ज्ञान, मनोरंजन तसेच नागरिकत्वाची व सुसंस्कृतपणाची जाणीव त्यांच्यात कशी वाढेल, त्यांचे व्यक्तिमत्त्व सुसंपन्न कसे होईल यांसाठी सदैव सिद्ध राहणारा ग्रंथपाल आजच्या ग्रंथालयाचा प्रमुख घटक मानला गेला आहे
Answer:
Explanation: संस्कृत ही इंडो-यूरोपियन भाषाकुटुंबातील एक प्राचीन भाषा. भारतातील भिन्नभिन्न मानवगणांच्या शारीरिक वैशिष्टयांचा अभ्यास करून, नऊ उपवंशांसह जे सहा मुख्य भारतवासी मानववंश निश्र्चित केले गेले आहेत, त्यांतील ‘नॉर्डिक’ ह्या मानववंशातील लोकांनी भारताला संस्कृत वाणीची देणगी दिली, असे म्हणतात. संस्कृत भाषा बोल-णाऱ्या मानवसमाजाने ह्या भाषेतील अगदी आरंभीची साहित्यनिर्मिती केली. ⇨ ऋग्वेद, ⇨ सामवेद, ⇨ यजुर्वेद आणि ⇨ अथर्ववेद हे चार वेद संस्कृत साहित्यातल्या आरंभीच्या कृती होत. यांतील मात्र ऋग्वेद हा संस्कृत साहित्यातील सर्वांत प्राचीन गंथ होय. भारतविdyeच्या अभ्यासकांनी त्याचा काल इ. स. पू. सु. १५०० असा ठरविला आहे. भांडारकर प्राच्यविदया संशोधन संस्थेतील ऋग्वेदा ची तीस दुर्मिळ हस्तलिखिते जागतिक ठेवा म्हणून जतन करण्याचा निर्णय संयुक्त राष्ट्रां शैक्षणिक, वैज्ञानिक व सांस्कृतिक संघटनेने (युनेस्को) घेतला आहे. त्यामुळे त्याचा अंतर्भाव ‘मेमरी ऑफ द वर्ल्ड रजिस्टर’ च्या यादीत झाला आहे (२००७). वेद हे हिंदूंच्या दृष्टीने धार्मिक महत्त्व असणारे गंथ होत. वेदांना ‘ संहिता ’ असेही म्हणतात. संहिता म्हणजे संग्रह. उपर्युक्त चार वेद म्हणजे कोणा एका व्यक्तीची निर्मिती नाही, तर निरनिराळ्या ऋषींनी – उदा., वसिष्ठ, वि