'इतिहास हे शास्त्र आहे असं का म्हटले जाते?
Answers
इतिहासाचा अभ्यास करणे हे शास्त्र आहे असे म्हणण्यास हरकत नाही कारण जरी भौतिकशास्त्र किंवा अन्य शास्त्रांच्या सारखी इथे २ + २ = ४ अशी निश्चित गणिती सूत्रे नसले तरीही निश्चित असा तार्किक विचार आहे. इतिहासाचे अध्ययन कसे करावे यावर अनेक मोठ्या विद्वानांचे लेखन आहे. बर्लिन विद्यापीठातील प्राध्यापक प्रोफेसर हेगल यांचे मार्गदर्शन अत्यंत उपयुक्त आहे. अर्थातच जसजसे तंत्रज्ञान बदलत जाईल तसतसे अभ्यासाच्या पद्धतीत बदल होत जाईल परंतू मूळ विचार आणि दृष्टीकोन यात फारसा बदल होणार नाही. मानसशास्त्रात गणिती सूत्रे नसली तरीही मानवी वर्तनाशी निगडीत असे निश्चित विचार आणि अभ्यास असल्यामुळेच त्यास शास्त्र म्हणून मान्यता आहे आणि त्यावर आधारित वैद्यकीय उपचारसुद्धा आहेत.
इतिहास म्हणजे फक्त सनावली नव्हे तर त्या सनावलीच्या मदतीने भूतकाळात घडून गेलेल्या घटनांची तर्कशुद्ध पद्धतीने संगती लावून त्याचा तर्कशुद्ध अभ्यास करून मांडणी करणे आहे. अर्थात यात सापेक्षता येणे हे अपरिहार्य कारण अनेक विद्वान आपापल्या पद्धतीने [आणि अभिनिवेशाने] त्याचा अर्थ विषद करत असतात. ही तर्कशुद्ध मांडणी करणे मात्र एक कला आहे. एखादी विद्वान व्यक्ती ही उत्कृष्ट वक्ता असेलच असे नाही किंवा त्या विद्वान व्यक्तीस उत्तम अभिव्यक्तीकौशल्य असेल असेही नाही.
त्यामुळे इतिहासाचा अभ्यास हे शास्त्र आहे असे म्हटले तरीही त्याची मांडणी करणे ही कला आहे असे म्हटल्यास वावगे ठरू नये.
Answer:
पण इतिहास हा अनेक घटनांचे वर्णन आहे, त्या कोणत्या कशा, केव्हा, का आणि कुठे घडल्या, या सर्वांची वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून सखोल चर्चा आहे. या कारणास्तव आपण त्याला विज्ञान म्हणू शकतो. कारण वस्तुस्थितीवर आधारित ज्ञान हे एक प्रकारचे विज्ञान आहे.
Explanation:
वास्तव हे आहे की इतिहास हे एक शास्त्र आणि कला दोन्ही आहे. जेव्हा ते सत्याचा शोध घेते तेव्हा ते एक विज्ञान असते आणि जेव्हा ती सत्ये मांडणे आणि त्यांचे वर्णन करणे ही एक कला असते. अशा प्रकारे इतिहास हे माध्यम आहे ज्यामध्ये ज्ञान आणि कृती अविभाजित एकता प्राप्त करतात
इतिहास हा केवळ श्रवणाचा नसतो, तर त्या श्रवणाच्या मदतीने भूतकाळात घडलेल्या घटनांचा तार्किक अभ्यास केला जातो. अर्थात, सापेक्षता अपरिहार्य आहे कारण अनेक विद्वान त्याचा अर्थ आपापल्या पद्धतीने [आणि वेडाने] लावत आहेत. तथापि, ही तार्किक मांडणी ही एक कला आहे. विद्वान हा उत्तम वक्ता असण्याची गरज नाही, तसेच विद्वानाला उत्तम वक्ता असण्याची गरज नाही.
त्यामुळे इतिहासाचा अभ्यास हे शास्त्र आहे असे म्हटले तरी त्याची रचना ही एक कला आहे असे म्हटल्यास काहीच फरक पडत नाही.
निष्कर्ष:
वास्तव हे आहे की इतिहास हे एक शास्त्र आणि कला दोन्ही आहे. जेव्हा ते सत्याचा शोध घेते तेव्हा ते एक विज्ञान असते आणि जेव्हा ती सत्ये मांडणे आणि त्यांचे वर्णन करणे ही एक कला असते. अशा प्रकारे इतिहास हे माध्यम आहे ज्यामध्ये ज्ञान आणि कृती अविभाजित एकता प्राप्त करतात.