ज्वालामुखी
थोडक्यात टिपा लिहा भुगोल
Answers
Answer:
ज्वालामुखी हे पृथ्वीच्या पृष्ठभागाला पडलेली भेग किंवा नळीसारखे भोक असते. ज्यामधून, पृथ्वीच्या पृष्ठभागाखालील तप्त शिलारस (मॅग्मा), उष्ण वायू, राख इत्यादी बाहेर पडतात. सर्वसामान्य ज्वालामुखी क्रियेत मध्यवर्ती नळीच्या वाटे तप्त शिलारस बाहेर येऊन नळीभोवती लाव्हा आणि राख यांची रास साचते व शंकूच्या आकाराचा उंचवटा तयार होत जातो, त्याला ज्वालामुखी पर्वत म्हणतात.ज्वालामुखी हा पृथ्वीवरील निसर्गनिर्मित आपप्ती आहे. ज्यामुळे पृथ्वीच्या भूपृष्ठावर होणाऱ्या ज्वालामुखीतून उष्ण लावारस , ज्वालाग्राही राख आणि विषारी वायू बाहेर पडतात.पृथ्वीचे ज्वालामुखी उद्भवतात. कारण, भूकवच हे ७ मोठ्या, टणक भूपट टेक्टॉनिक प्लेट्समध्ये विभागलेले आहे. हे सर्व भूपट गरम, सौम्य थर यावर तरंगत असतात. त्यामुळे पृथ्वीवर ज्वालामुखी आढळतात, जिथे टेक्टॉनिक प्लेट डिकरिजिंग किंवा एककमी होतात आणि बहुतेक पाण्याच्या पाळ्या आढळतात. उदाहरणार्थ, मध्य-अटलांटिक रिज सारख्या मध्यशास्त्रीय रिजमध्ये वेगळ्या टेक्टॉनिक प्लेट्समुळे ज्वालामुखी आढळतात तर पॅसिफिक रिंग ऑफ फायरमध्ये संक्रमित टेक्टॉनिक प्लेटमुळे ज्वालामुखी आढळतात. ज्वालामुखीदेखील क्रस्टच्या प्लेट्सवर पसरत आणि पातळ करीत असतील तेथे तयार करू शकतात, उदा. पूर्व आफ्रिकेतील रिफ्ट आणि वेल्स ग्रे-क्लॉवर वॉटर ज्वालामुखीय क्षेत्र आणि उत्तर अमेरिकेतील रिओ ग्रान्दे रिफ्ट मध्ये. या प्रकारच्या ज्वालामुखीचा प्रभाव "प्लेट व्हॉइसिस" ज्वालामुखीच्या छत्रीखाली येतो. प्लेट चौपातून दूर ज्वालामुखीवाद्यांना देखील आवरणाच्या पोकळी म्हणून स्पष्ट केले आहे. उदाहरणार्थ, हवाई या तथाकथित "हॉटस्पॉट्स", पृथ्वीच्या ३००० कि.मी. खोलवर असलेल्या कोर-मेन्टल सीमेवरील मेग्मासह प्रगत उष्ण प्रदेशातून उदयास येत असतात. ज्वालामुखी सहसा तयार होत नाहीत जिथे दोन टेक्टॉनिक प्लेट एकापाठोपाठ एक स्लाइड करतात. ज्वालामुखी निकामी केल्याने विषाणूच्या तत्काळ परिसरातच नव्हे, तर अनेक धोका उद्भवू शकतात. अशी एक धोक्याची जाणीव म्हणजे ज्वालामुखी राख राखण्यासाठी धोकादायक असू शकते, विशेषत: जेट इंजिन असणार्या विमानाच्या पंखांवर राखेचे कण जमा होतात; वितळलेले कण नंतर टर्बाइन ब्लेड्सचे संचयित होतात आणि त्यांचे आकार बदलतात. यामुळे टरबाइनच्या प्रक्रियेत अडथळा आणतात. मोठ्या उद्रेक अशाप्रमाणे तापमान आणि सल्फ्यूरिक ऍसिडच्या टप्प्यांची सूर्यप्रकाश अस्पष्ट करतात आणि पृथ्वीचे निम्न वातावरण (किंवा ट्रोफोस्फियर) थंड होऊ शकतात; तथापि, ते पृथ्वीमधून निघणा-या उष्णतेचा देखील ग्रहण करतात, ज्यामुळे वरच्या वातावरणामध्ये तापमान वाढते (किंवा स्ट्रॅटोस्फियर). ऐतिहासिकदृष्ट्या, ज्वालामुखीचा हिवाळामुळे आपत्तिमय दुष्काळ पडला आहे.