(२) कायदयाच्या निर्मितीची जबाबदारी यांची आहे
.
Answers
Answer:
महत्वाचे मुद्दे
कायदा म्हणजे काय? भारतात कायदा कोण तयार करते? कायदे निर्मिती प्रक्रिया
संसदेतील कायदे निर्मिती प्रक्रिया
सामान्य विधेयक पारित करण्याची पद्धत – कायदे निर्मिती प्रक्रिया
विधेयक दुसऱ्या सभागृहात येणे –
राष्ट्रपतींची संमती
लोकशाही व्यवस्थेमध्ये संसदेची कायदे निर्मिती प्रक्रिया कशी असते हे आपण पाहणार आहोत. संघराज्य व्यवस्थेमध्ये केंद्रीय स्तरावरती संसद कायदा निर्मिती करत असते. राज्यस्तरावरती राज्य विधिमंडळ कायदा निर्मिती करत असतात.
भारतीय संघराज्य व्यवस्थेमध्ये सूची निर्माण करण्यात आलेल्या आहेत. सूचीमधून संघ शासन व राज्य शासन यांच्यामध्ये अधिकार विभाजन भारतीय राज्यघटनेने घडवून आणलेले आहे. संघीय विषयावर (संघसूचीतील) संसद कायदा निर्मिती करते. राज्य सूचीतील विषयावर घटक राज्य कायदा निर्मिती करत असतात.
संसदेतील कायदे निर्मिती प्रक्रिया
कायद्यांची निर्मिती करणे हे संसदेचे मूलभूत स्वरूपाचे कार्य आहे त्यासाठी योग्य व विशिष्ट पद्धतीचा अवलंब संसदेला करावा लागतो. जो कायदा करायचा आहे त्याच्या कच्च्या मसुद्याला विधेयक (Bill) असे म्हणतात. संसदेच्या दोन्ही सभागृहांनी हे विधेयक संमत केल्यानंतर राष्ट्रपतींनी त्यास संमती दिल्यानंतर विधेयकाचे रूपांतर कायद्यामध्ये होते. कायदे निर्मितीची प्रक्रिया संसदेच्या दोन्ही सभागृहांमध्ये सारखीच आहे.
विधेयकाचे प्रकार – कायदे निर्मिती प्रक्रिया
संसदेत विधेयक कोणी मांडले आहे यावरून विधेयकाचे दोन प्रकार पडतात – सार्वजनिक विधेयक आणि खाजगी विधेयक.
सार्वजनिक विधेयक – मंत्रिमंडळातील एखाद्या मंत्र्याने सभागृहात सादर केलेल्या विधेयकात सार्वजनिक विधेयक म्हणतात त्यास शासकीय विधेयक असेही म्हणतात.सार्वजनिक विधेयक मांडताना सात दिवसांची पूर्वसूचना देणे गरजेचे असते.