Question

(लङ् लकार में परिवर्तन कीजिए (क) स: पुष्पं जिघ्रति। (ख) बालौ हसतः। (ग) पिता कार्यालयं गच्छति। (घ) जनाः उत्तमाः सन्ति। (ङ) बालाः उद्याने भ्रमन्ति।​

Answer 1

Explanation:

There are five लकार​ (tenses) in Sanskrit:

• लट्लकार (present tense)
• लङ्लकार​ (past tense)
• लृट्लकार​ (future tense)
• लोट्लकार (imperative)
• विधिलिङ्लकार​ (used for duty/wishes)

All of these tenses have different decided prefixes and suffixes that are added to the verb. Similarly, in this question, we need to identify the verb, and convert it into past tense according to the decided prefixes and suffixes, which are referred to as धातुरूपाणि.

This question requires us to know the धातुरूपाणि of verbs in लट्लकार and लङ्लकार.

Below is the table of the prefixes/suffixes a verb (धातु) takes in present tense:

पुरुष:                 एकवचनम्          द्विवचनम्          बहुवचनम्

प्रथम: पुरुष:      धातु + अति         धातु + अत​:       धातु + अन्ति

मध्यम: पुरुष:    धातु + असि         धातु + अथ​:       धातु + अथ​

उत्तम​: पुरुष:     धातु + आमि        धातु + आव​:       धातु + आम​:

Below is the table of the prefixes/suffixes a verb (धातु) takes in past tense:

पुरुष:                  एकवचनम्           द्विवचनम्                 बहुवचनम्

प्रथम: पुरुष:     अ + धातु + अत्    अ + धातु + अताम्    अ + धातु + अन्

मध्यम: पुरुष:   अ + धातु + अ​:     अ + धातु + अतम्     अ + धातु + अत

उत्तम​: पुरुष:    अ + धातु + अम्    अ + धातु + आव       अ + धातु + आम​

*Verbs like गम्, पा, स्था, कृ, अस् change into different forms in addition to the prefixes/suffixes. They are called परिवर्तनीय धातु.

In that way, first we recognize the पुरुष and वचन of the verb in the sentence and replace it with the same verb in the corresponding पुरुष and वचन.

Answers:

(क) स: पुष्पं जिघ्रति।

उ. : स: पुष्पं अजिघ्रत्।

(ख) बालौ हसतः।

उ. : बालौ अहसताम्।

(ग) पिता कार्यालयं गच्छति।

उ. : पिता कार्यालयं अगच्छत्।

(घ) जनाः उत्तमाः सन्ति।

उ. : जनाः उत्तमाः आसन्।

अस् is a परिवर्तनीय धातु. Below is the table of धातुरूपाणि of अस् (लट्लकार):

पुरुष:            एकवचनम्    द्विवचनम्    बहुवचनम्

प्रथम: पुरुष:     अस्ति            स्त​:            सन्ति

मध्यम: पुरुष:     असि             स्थ​:             स्थ​

उत्तम​: पुरुष:     अस्मि            स्व​:             स्म​:

And the table of धातुरूपाणि of अस् (लङ्लकार):

पुरुष:            एकवचनम्    द्विवचनम्    बहुवचनम्

प्रथम: पुरुष:     आसीत्        आस्ताम्       आसन्

मध्यम: पुरुष:     आसी:         आस्तम्        आस्त

उत्तम​: पुरुष:     आसम्          आस्व         आस्म​

(ङ) बालाः उद्याने भ्रमन्ति।​

उ. : बालाः उद्याने अभ्रमन्।​

Kindly check the attachments if the tables are not visible in correct order :)