मराठी प्रत्यय
५० शब्द
Answers
सर्वसामान्यपणे मराठीमध्ये प्रत्यय या शब्दाचा अर्थ ‘जाणीव’ असा होतो. परंतु, योगदर्शनानुसार चित्ताच्या वृत्तीद्वारे पुरुषाला प्राप्त होणारे ज्ञान म्हणजे प्रत्यय होय. पुरुष म्हणजे ‘ज्ञान प्राप्त करण्याची योग्यता’ होय आणि चित्त म्हणजे ‘ज्ञान प्राप्त करण्याचे साधन’ होय. ज्ञान प्राप्त करण्याची योग्यता असूनही पुरुषाला चित्ताशिवाय कोणत्याही प्रकारचे ज्ञान प्राप्त होत नाही. ज्यावेळी चित्त एखाद्या विषयाचा आकार धारण करते, तेव्हा चित्ताच्या त्या रूपाला ‘चित्तवृत्ति’ असे म्हणतात. चित्तवृत्ति म्हणजे सर्वसामान्य भाषेत ‘विचार’ होय. ज्याप्रमाणे संगणकात एखादी माहिती साठवलेली असली तरी संगणक अचेतन असल्यामुळे त्याला स्वत:ला त्या माहितीचे ज्ञान किंवा जाणीव होत नाही, त्याचप्रमाणे चित्तामध्ये वृत्ती उत्पन्न झाल्या तरीही (विचार चित्तात येत असले तरी) चित्त हे स्वत: अचेतन असल्यामुळे त्याला त्या विचारांचे ज्ञान होत नाही. चित्ताशी जणू तादात्म्य पावलेल्या पुरुषाला चित्ताच्या त्या वृत्तींचे ज्ञान होते. चित्ताच्या वृत्तीद्वारे पुरुषाला प्राप्त होणारे ज्ञान म्हणजे ‘प्रत्यय’ होय.