Question

निवडणूक आयोगाची कार्य स्पष्ट करा​

Answer 1

Answer:

भारतीय निवडणूक आयोग ही भारत सरकारच्या अखत्यारीतील एक स्वायत्त घटनात्मक संस्था आहे. निवडणुक आयोगाला भारतीय संविधानाच्या चार स्तंभांपैकी एक मानले जाते. भारतातील निवडणुकींसाठी निवडणूक आयोग सर्वस्वी जबाबदार आहे. निवडणूक आयोगामध्ये मुख्य निवडणूक आयुक्त आणि राष्ट्रपती नेमतील इतके अन्य निवडणूक आयुक्त यांच्यासह एक निवडणूक आयोग बनतो. ऑक्टोबर इ.स. १९९३ पासून दोन निवडणूक आयुक्त नेमण्याची प्रथा पडली(1989 मध्ये-दोन अन्य निवडणूक आयुक्त नेमले होते). तसेच एका अद्यादेशाद्वारे त्यांना मुख्य निवडणूक आयुक्त सारखाच दर्जा व स्थान देण्यात आले. मुख्य निवडणूक आयुक्तांना पार पाडण्याचे कर्तव्य लक्षात घेऊन सामाजिक प्रतिष्ठा, कायद्याचे ज्ञान आणि समृद्ध असा प्रशासकीय अनुभव असलेल्या व्यक्तीची नेमणूक राष्ट्रपती या पदावर करतात.Sunil Arora हे 23 वे व सध्याचे प्रमुख निवडणूक आयुक्त आहेत. निवडणूक आयुक्त-अशोक लवासा

Answer 2

निवडणूक आयोगाची कार्ये पुढीलप्रमाणे आहेत -

• प्रत्येक राज्याच्या संसद आणि विधानमंडळाच्या आणि भारताच्या राष्ट्रपती आणि उपराष्ट्रपतींच्या कार्यालयांच्या निवडणुका घेण्याच्या संपूर्ण प्रक्रियेचे निर्देश आणि नियंत्रण करणे.
• सार्वत्रिक किंवा पोटनिवडणुका, नियतकालिक आणि वेळेवर निवडणुका आयोजित करण्यासाठी निवडणूक वेळापत्रक ठरवणे
• मतदान केंद्रांचे स्थान, मतदान केंद्रांवर मतदारांची नियुक्ती, मतमोजणी केंद्रांचे स्थान, मतदान केंद्रे आणि मतमोजणी केंद्रांच्या आसपासची व्यवस्था आणि सर्व संबंधित बाबींवर निर्णय घेणे.
• मतदार यादी तयार करणे आणि इलेक्ट्रॉनिक फोटो ओळखपत्र (EPIC) जारी करणे
• राजकीय पक्षांना मान्यता देणे आणि त्यांना निवडणूक चिन्हांचे वाटप करणे आणि त्यासंबंधीचे वाद मिटवणे
• सर्व राजकीय पक्षांसाठी प्रति उमेदवार प्रचार खर्चाची मर्यादा निश्चित करणे आणि त्यावर देखरेख ठेवणे
• संसद आणि राज्य विधानमंडळांच्या विद्यमान सदस्यांच्या निवडणुकीनंतरच्या अपात्रतेच्या बाबतीत सल्ला देणे.
• राजकीय पक्ष आणि उमेदवारांसाठी निवडणुकीतील आदर्श आचारसंहिता जारी करणे जेणेकरून कोणीही अनुचित व्यवहार करू नये किंवा सत्तेत असलेल्यांकडून अधिकारांचा मनमानी दुरुपयोग होऊ नये.

#SPJ2