िञ्जूर्यत: पर्दयनन चचत्वय ररक्तमथयनयनन पूर्त- [कश्चन, र्दरूे, नीचै:, ्र्दय, तर्दय, ्ठर्द, तठहि, परि्, च, सहसय ] एकस्मिन्वने(1.)------- व््यध: जयिं ववमती्ि (2.)------- स्मथत:। ििश: आकयशयत्सपररवयर: कपोतरयज:- (3.)--------आगच्छत्। (4.)---------कपोतय: तण्डुियन्अपश््न्(5.) --------- तेर्यं िोभो जयत:।परं रयजय सहित: नयसीत्। तम् ्ुस्क्त: आसीत्(6.)-------- वने कोsवप िनुष््: नयस्मत। (7.) -------कुत: तण्डुियनयि्सम्भव: ? -(8)------ रयज्ञ: उपर्देशि्अमवीकृत्् कपोतय: तण्डुियन्ियठर्दतुं प्रवतृ य: जयिे (9.)--------ननपनततय:। अत: उक्ति् '(10.)------ववर्दधीत न कि्यि्' ।
Answers
Answer:
Answer:
(क) यदा दशवादनं भवति तदा छात्रा: विद्यालयं गच्छन्ति।
(ख) सूर्य: पूर्वदिशायां सदा उदेति।
(ग) शृगाल: गुहाया: बहि: आसीत्।
(घ) स च यावत् पश्यति, तावत् सिंहपदपद्धति: गुहायां प्रविष्टा दृश्यते।
(ङ) शृगालोऽपि तत: दूरं पलायमान: अपठत्।
(च) यदि सफलताम् इच्छसि तर्हि आलस्यं त्यज।
Page No 10:
Question 4:
पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(क) खरनखर: कुत्र प्रतिवसति स्म?
(ख) महतीं गुहां दृष्ट्वा सिंह: किम् अचिन्तयत्?
(ग) शृगाल: किम् अचिन्तयत्?
(घ) शृगाल: कुत्र पलायित:?
(ङ) किं विचार्य सिंह: शृगालस्य आह्वानमकरोत्?
(च) अस्यां कथायां कस्य चातुर्यं निरूपितं सिंहस्य शृगालस्य वा?
Answer:
(क) खरनखर: वने प्रतिवसति स्म।
(ख) महतीं गुहां दृष्ट्वा सिंह: अचिन्तयत – “नूनम् एतस्यां गुहायां रात्रौ कोऽपि जीव: आगच्छति। अत: अत्रैव निगूढ़ो भूत्वा तिष्ठामि।”
(ग) शृगाल: अचिन्तयत् – “अहो विनष्टोऽस्मि। नूनम् अस्मिन् बिले सिंह: अस्तीति तर्कयामि। तत् किं करवाणि?”
(घ) शृगाल: गुहाया: दूरं पलायित:।
(ङ) सिंह: शृगालस्य आह्वानमकरोत् यतोहि − मम् आह्वान श्रुत्वा स: बिले प्रविश्य मे भोज्यं भविष्यति।
(च) अस्यां कथायां शृगालस्य चातुर्यं निरूपितं यतोहि स स्वयुक्तिया सिंहस्य चाले विफलं अकरोत।
Question 5:
मञ्जूषात: अव्ययपदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
सहसा दूरे क्रमश: यदा तदा परन्तु यदि तर्हि
एकस्मिन् वने कश्चन व्याध: जालं विस्तीर्य ——————– स्थित:। ——————– आकाशे सपरिवार: कपोतराज: चित्रग्रीव: निर्गत:। ——————– तण्डुलकणानामुपरि कपोतानां लोभो जात:। ——————– राजा तत्र सहमत: नासीत्। तस्य युक्ति: आसीत् ——————– निर्जने वने कोऽपि मनुष्यो नास्ति ——————– कुतो वा तण्डुलकणानां सम्भव:? ——————– राज्ञ: उपदेशमस्वीकृत्य ते नीचै: आगता, ——————– जाले निपतिता:। अत: उक्तम् ‘——————–
विदधीत न क्रियाम्’।
Answer:
एकस्मिन् वने कश्चन व्याध: जालं विस्तीर्य दूरे स्थित:। क्रमश: आकाशे सपरिवार: कपोतराज: चित्रग्रीव: निर्गत:। तदा तण्डुलकणानामुपरि कपोतानां लोभो जात:। परन्तु राजा तत्र सहमत: नासीत्। तस्य युक्ति: आसीत् यदि निर्जने वने कोऽपि मनुष्यो नास्ति तर्हि कुतो वा तण्डुलकणानां सम्भव:? यदा राज्ञ: उपदेशमस्वीकृत्य ते नीचै: आगता, तदा जाले निपतिता:। अत: उक्तम् ‘ सहसा विदधीत न क्रियाम्’।
Page No 11:
Question 6:
घटनाक्रमानुसारं वाक्यानि लिखत-
(क) गुहाया: स्वामी दधिपुच्छ: नाम शृगाल: समागच्छत्।
(ख) सिंह: एकां महतीं गुहाम् अपश्यत्।
(ग) परिभ्रमन् सिंह: क्षुधार्तो जात:।
(घ) दूरस्थ: शृगाल: रवं कर्त्तुमारब्ध:।
(ङ) सिंह: शृगालस्य आह्वानमकरोत्।
(च) दूरं पलायमान: शृगाल: श्लोकमपठत्।
(छ) गुहायां कोऽपि अस्ति इति शृगालस्य विचार:।
Answer:
एतानि उपयुक्त क्रम निम्न सन्ति:-
(क) परिभ्रमन् सिंह: क्षुधार्तो जात:।
(ख) सिंह: एकां महतीं गुहाम् अपश्यत्।
(ग) गुहाया: स्वामी दधिपुच्छ: नाम शृगाल: समागच्छत्।
(घ) गुहायां कोऽपि अस्ति इति शृगालस्य विचार:।
(ङ) दूरस्थ: शृगाल: रवं कर्त्तुमारब्ध:।
(च) सिंह: शृगालस्य आह्वानमकरोत्।
(छ) दूरं पलायमान: शृगाल: श्लोकमपठत्।
NCERT Solutions for Class 8 Sanskrit Chapters
रुचिरा, भाग – 3
Chapter 1 – सुभाषितानि
Chapter 2 – बिलस्य वाणी न कदापि में श्रुता (अव्ययप्रयोग:)
Chapter 3 – भगवदज्जुकम् (नकारान्तपुँल्लिङ्ग:)
Chapter 4 – सदैव पुरतो निधेहि चरणम् (लोट्-विधिलिङ्ग-प्रयोग:)
Chapter 5 – धर्मे धमनं पापे पुण्यम् (ऋकारान्त-स्त्रीलिङ्ग:)
Chapter 6 – प्रेमलस्य प्रेमल्याश्च कथा (उपसर्ग प्रत्ययश्च)
Chapter 7 – जलवाहिनी (विशेष्य-विशेषणप्रयोग:)
Chapter 8 – संसारसागरस्य नायका:
Chapter 9 – सप्तभगिन्य: (प्रत्यय:)
Chapter 10 – अशोकवनिका (सर्वनाम, तत्, एतत्-प्रयोग:)
Chapter 11 – सावित्री बाई फुले
Chapter 12 – क: रक्षति क: रक्षित:
Chapter 13 – हिमालय: (सन्धि:)
Chapter 14 – आर्यभट:
Chapter 15