Question

पारण ज्ञास्यामा
रञ्जितान् पदान् आधृत्य प्रश्न निर्माणं कुरुत। (रंगीन पदों को आधार बनाकर प्रश्न निर्माण कीजिए।)
(Make questions on the basis of coloured word.)
1.शृगालः मूषकान् अनुसरति।
2.मूषकाः बिलात् बहिः आगच्छन्ति।
3.मूषकाः चकिताः अभवन्।
4.शृगालः भोजनाय भ्रमति स्म।
5. मूषकाः मूषकराजं कथितवन्तः।

ans it fast tomorrow is my test​

Answer 1

Answer:

प्रश्ननिर्माण करने के लिये सबसे पहले प्रश्नवाचक शब्द अच्छी तरह से सीख लेना चाहिये | साथ ही साथ कुछ शब्द रूप भी याद करने होंगे | इसके बाद ही हम इस प्रकार के प्रश्न को हल कर सकते हैं |

प्रश्न में आया हुआ रेखांकित शब्द के वचन लिङ्ग और विभक्ति तथा प्रकृति को देखकर प्रश्नवाचक शब्द हम प्रयुक्त करते हैं और वाक्यान्त में प्रश्न वाचक चिह्न लगाते हैं |

प्रश्ननिर्माणम्

प्रश्ननिर्माणाय विचारणीय बिन्दवः –

१. सप्तककाराः –

कति = कितने,कितना,कितनी

कदा = कब

कुत्र = कहाँ

कथम् = कैसे

कुतः = कहाँ से

किमर्थम् = क्यों, किसलिए

कीदृश{कीदृशः(पु.) कीदृशी(स्त्री.) कीदृशम्(नपु.)} = किस तरह का,की के

२. ‘किम्’(क्या) शब्दरूपाणि –

‘किम्’ पुंल्लिङ्गे ‘किम्’ स्त्रीलिङ्गे

एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम् विभक्तिः एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्

कः कौ के प्रथमा का के काः

कं कौ कान् द्वितीया कां के काः

केन काभ्यां कैः तृतीया कया काभ्यां काभिः

कस्मै काभ्यां केभ्यः चतुर्थी कस्यै काभ्यां काभ्यः

कस्मात् काभ्यां केभ्यः पञ्चमी कस्याः काभ्यां काभ्यः

कस्य कयोः केषाम् षष्ठी कस्याः कयोः कासाम्

कस्मिन् कयोः केषु सप्तमी कस्यां कयोः कासु

‘किम्’ नपुंसकलिङ्गे

एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम् विभक्तिः

किम् के कानि प्रथमा

किम् के कानि द्वितीया

शेष रूप पुंल्लिङ्गवत् चलन्ति |

उदाहरणानि –

(१) लुब्धा वृद्धा स्वर्णकाकस्य रहस्यमभिज्ञातवती |

लुब्धा वृद्धा कस्य रहस्यमभिज्ञातवती ?

(२) त्वं संकटात् माम् उद्धृतवती |

त्वं कस्मात् माम् उद्धृतवती ?

(३) धनवृष्ट्या कोऽपि दरिद्रः नातिष्ठत् |

कया कोऽपि दरिद्रः नातिष्ठत् ?

(४) कल्पतरुः पृथिव्यां धनानि अवर्षत् |

कल्पतरुः कस्यां/कुत्र धनानि अवर्षत्

(५) अद्य विद्यालयं न गमिष्यामि |

अद्य कुत्र न गमिष्यामि ?

कति शब्द केवल बहुवचन में ही होता है तथा कति शब्द का प्रयोग सभी लिंगों में एकसमान होता है। कति शब्द प्रश्नवाचक शब्द है ।

प्रथमा - कति

कति जनाः सन्ति ?

कति महिलाः पठन्ति ?

कति मन्दिराणि सन्ति ?

द्वितीया - कति

भवान् कति जनान् जानाति ?

कति बालिकाः भवती पाठयति ?

बालकः कति मोदकानि खादति ?

तृतीया - कतिभिः

कतिभिः शिक्षकै: सह भवान् विद्यालयं गच्छति ?

कतिभिः महिलाभिः सह सा नृत्यति?

कतिभिः शस्त्रै: सैनिकः प्रहारं करोति ?

चतुर्थी - कतिभ्यः

कतिभ्यः भिक्षुकेभ्यः सा अन्नं ददाति ?

कतिभ्यः बालिकाभ्यः सः पुस्तकं ददाति ?,

पञ्चमी - कतिभ्यः

कतिभ्यः जनेभ्यः सः बिभेति ?

षष्ठी - कतीनाम्

- कतीनां जानानां नामानि आगतानि ?

- कतीनां महिलानां केशा: दीर्घा: सन्ति ?

सप्तमी - कतिषु

कतिषु वृक्षेषु फलानि सन्ति ?

कतिषु नदीषु जलम् अस्ति ?

एवं रीत्या वयं कति शब्दस्य प्रयोगं कर्तुं शक्नुमः ।

निम्न लिखित प्रश्नों के रेखांकित शब्दों के लिये उचित प्रश्नवाचक शब्द लिखिये -