प्रदेशवाद : पुढील संकल्प तुमच्या शब्दात लिहा.
Answers
Answer:
█████████ █┏━━━━━┓█ █┃ＩＬＯＶＥ┃█ █┣━━━━━┫█ █┃♡ＹＯＵ♡ ┃█ █┗━━━━━┛█ ██████
Answer:
जून २०१४ मध्ये आंध्रप्रदेशमधून तेलंगणा प्रदेश वेगळा करून त्यास स्वतंत्र घटकराज्याचा दर्जा देण्यात आला. पूर्वी उत्तर प्रदेशातून उत्तराखंड आणि बिहारमधून झारखंड राज्ये वेगळी करण्यात आली. सध्याही बुंदेलखंडची मागणी जोर धरत आहे. पश्चिम बंगालमधून गोरखालँडचे स्वतंत्र घटकराज्य बनविण्याची मागणी प्रलंबित आहे. गुजरात अंतर्गत सौराष्ट्र पिछाडीवर असल्याकारणाने अधूनमधून तेही वेगळ्या राज्यासाठी धडपडताना दिसतात. महाराष्ट्रात प्रादेशिक असमतोल टोकाचा असल्यामुळे विदर्भातील राजकीय सामाजिक गट वेगळ्या विदर्भाची भाषा करतात.
स्वातंत्र्यानंतर सुरुवातीच्या काही दशकांत प्रदेशवादाने राजकीय अवकाश व्यापून टाकला होता. द्रविडनाडूची मागणी, शिखिस्तान आणि खलिस्तानची मागणी, मिझोरम आणि नागालंड निर्माणापूर्वीचा मिझोंचा आणि नागा लोकांचा लढा इ. प्रदेशवादाच्या मुद्दय़ाने भारतीय राजकारणावर मोठा प्रभाव पाडला. या आंदोलनांनी कित्येकदा िहसेचा आधार घेतल्याने शासनसंस्थेला हस्तक्षेप करावा लागला. वर म्हटल्याप्रमाणे वर्तमानातसुद्धा प्रादेशिक मुद्दे डोके वर काढताना दिसतात. त्यामुळे अभ्यास करताना प्रदेशवाद हेतुपूर्ण राजकीय कृती आहे का हे तपासण्याची गरज आहे.
राजकीय समाजशास्त्रांच्या अभ्यासात भारताच्या राजकीय सामाजिक प्रक्रियेमधील एक महत्त्वाचे ‘घटित’ म्हणून प्रदेशवादाचा विचार होतो. राष्ट्रप्रेमापेक्षाही विशिष्ट प्रदेशाविषयी अधिकचे प्रेम, जिव्हाळा आणि आपुलकी या भावनेस प्रदेशवाद म्हटले जाते. इक्बाल नारायण यांच्या मते, प्रदेशवादाचा सकारात्मक दृष्टीने विचार करता त्यात एका विशिष्ट प्रदेशातील लोकांच्या आशा-आकांक्षांची पूर्तता हा मुख्य हेतू असतो. प्रदेशवादाकडे नकारात्मक दृष्टीने पाहिले असता त्यात विशिष्ट परिस्थितीमुळे निर्माण झालेली सापेक्ष वंचिततेची जाणीव, भावना प्रतििबबित झालेली असते.