Question 2:
उदाहरणम् अनुसृत्य रिक्तस्थानानि पूरयत-
(क) एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
यथा- वसति स्म वसतः स्म वसन्ति स्म
पूजयति स्म ................ ...............
............... रक्षतः स्म ...............
चरित स्म ............... ...............
............... ............... कर्वन्ति स्म
(ख) पुरुषः एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
यथा- प्रथमपुरुषः अकथयत् अकथयताम् अकथयन्
प्रथमपुरुषः .................. अपूजयताम् अपूजयन्
प्रथमपुरुषः अरक्षत् ................. ...............
(ग) पुरुषः एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
यथा- मध्यमपुरुषः अवसः अवसतम् अवसत
मध्यमपुरुषः .................. अपूजयतम् ...............
मध्यमपुरुषः .................. ................. अचरत
(घ) पुरुषः एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
यथा- उत्तमपुरुषः अपठम् अपठाव अपठाम
उत्तमपुरुषः अलिखम् .................. ...............
उत्तमपुरुषः .................. अरचयाव ...............
Class 7 NCERT Sanskrit Chapter सङ्कल्प: सिद्धिदायकः
Answers
१. प्रथम पुरुष - जिसके विषय में बात की जाती है वह प्रथम पुरुष कहलाता है संस्कृत भाषा में प्रथम पुरुष के तीनों लिंगो में विभिन्न रूप होते हैं ।
२. मध्यम पुरुष - जिससे सीधी वार्ता होती है अथवा बात करते समय जो हमारे सामने रहकर हमारी (वक्ता की )बातें सुनता है वह मध्यम पुरुष कहलाता है। ये शब्द तीनो लिंगो में समान होते हैं।
३.उत्तम पुरुष - जिस शब्द को व्यक्ति या वक्ता स्वयं अपने लिए प्रयोग करता है ,वह उत्तम पुरुष कहलाता है। ये शब्द तीनों लिंगों में समान होते हैं।
•संस्कृत में तीन वचन होते हैं - एकवचन >> जिससे एक वस्तु का बोध हो , द्विवचन >> जिसमें दो वस्तुओं का बोध हो तथा बहुवचन >> जिससे अनेक वस्तुओं का बोध हो।
उत्तराणि : -
(क)
एकवचनम् ---- पूजयति स्म
द्विवचनम् ---- पूजयतः स्म
बहुवचनम् --- पूजयन्ति स्म
एकवचनम् ---- रक्षित स्म
द्विवचनम् ---- रक्षतः स्म
बहुवचनम् --- रक्षन्ति स्म
एकवचनम् ---- चरति स्म
द्विवचनम् ---- चरतः स्म
बहुवचनम् --- चरन्ति स्म
एकवचनम् ---- करोति स्म
द्विवचनम् ---- कुरुतः स्म
बहुवचनम् --- कुर्वन्ति स्म
(ख)
पुरुषः ---- प्रथम पुरुषः
एकवचनम् ---- अपूजयत्
द्विवचनम् ---- अपूजयताम्
बहुवचनम् --- अपूजयन्
पुरुषः ---- प्रथम पुरुषः
एकवचनम् ---- अरक्षत्
द्विवचनम् ---- अरक्षताम्
बहुवचनम् --- अरक्षन्
(ग)
पुरुषः ---- मध्यमपुरुषः
एकवचनम् ---- अपूजयः
द्विवचनम् ---- अपूजयतम्
बहुवचनम् --- अपूजयत
पुरुषः ---- मध्यमपुरुषः
एकवचनम् ---- अचरः
द्विवचनम् ---- अचरतम्
बहुवचनम् --- अचरत
(घ)
पुरुषः ---- उत्तमपुरुषः
एकवचनम् ---- अलिखम्
द्विवचनम् ---- अलिखाव
बहुवचनम् --- अलिखाम्
पुरुषः ---- उत्तमपुरुषः
एकवचनम् ---- अरचयम्
द्विवचनम् ---- अरचयाव
बहुवचनम् --- अरचयाम
HOPE THIS ANSWER WILL HELP YOU..
Answer:
•संस्कृत भाषा में पुरुष 3 होते हैं -
१. प्रथम पुरुष - जिसके विषय में बात की जाती है वह प्रथम पुरुष कहलाता है संस्कृत भाषा में प्रथम पुरुष के तीनों लिंगो में विभिन्न रूप होते हैं ।
२. मध्यम पुरुष - जिससे सीधी वार्ता होती है अथवा बात करते समय जो हमारे सामने रहकर हमारी (वक्ता की )बातें सुनता है वह मध्यम पुरुष कहलाता है। ये शब्द तीनो लिंगो में समान होते हैं।
३.उत्तम पुरुष - जिस शब्द को व्यक्ति या वक्ता स्वयं अपने लिए प्रयोग करता है ,वह उत्तम पुरुष कहलाता है। ये शब्द तीनों लिंगों में समान होते हैं।
•संस्कृत में तीन वचन होते हैं - एकवचन >> जिससे एक वस्तु का बोध हो , द्विवचन >> जिसमें दो वस्तुओं का बोध हो तथा बहुवचन >> जिससे अनेक वस्तुओं का बोध हो।
उत्तराणि : -
(क)
एकवचनम् ---- पूजयति स्म
द्विवचनम् ---- पूजयतः स्म
बहुवचनम् --- पूजयन्ति स्म
एकवचनम् ---- रक्षित स्म
द्विवचनम् ---- रक्षतः स्म
बहुवचनम् --- रक्षन्ति स्म
एकवचनम् ---- चरति स्म
द्विवचनम् ---- चरतः स्म
बहुवचनम् --- चरन्ति स्म
एकवचनम् ---- करोति स्म
द्विवचनम् ---- कुरुतः स्म
बहुवचनम् --- कुर्वन्ति स्म
(ख)
पुरुषः ---- प्रथम पुरुषः
एकवचनम् ---- अपूजयत्
द्विवचनम् ---- अपूजयताम्
बहुवचनम् --- अपूजयन्
पुरुषः ---- प्रथम पुरुषः
एकवचनम् ---- अरक्षत्
द्विवचनम् ---- अरक्षताम्
बहुवचनम् --- अरक्षन्
(ग)
पुरुषः ---- मध्यमपुरुषः
एकवचनम् ---- अपूजयः
द्विवचनम् ---- अपूजयतम्
बहुवचनम् --- अपूजयत
पुरुषः ---- मध्यमपुरुषः
एकवचनम् ---- अचरः
द्विवचनम् ---- अचरतम्
बहुवचनम् --- अचरत
(घ)
पुरुषः ---- उत्तमपुरुषः
एकवचनम् ---- अलिखम्
द्विवचनम् ---- अलिखाव
बहुवचनम् --- अलिखाम्
पुरुषः ---- उत्तमपुरुषः
एकवचनम् ---- अरचयम्
द्विवचनम् ---- अरचयाव
बहुवचनम् --- अरचयाम
HOPE THIS ANSWER WILL HELP YOU..