.
संस्कृतेन वाक्यप्रयोगं कुरुत-
क) वायसः
(ख) निमित्तम्
(ग) सूर्यः
(घ) पिक:
(ङ) वह्निः
please help me fast
Answers
Answer:
संस्कृत कृतियों के जिन पघों या पघांशों में सार्वभौम सत्य को बड़े मार्मिक ढंग से प्रस्तुत किया गया है। उन पघों को सुभाषित कहते हैं। प्रस्तुत पाठ ऐसे 10 सुभाषितों का संग्रह है जो संस्कृत के विभिन्न ग्रंथों से संकलित हैं। इनमें परिश्रम का महत्त्व, क्रोध का दुष्प्रभाव, सभी वस्तुओं की उपादेयता और बुद्धि की विशेषता आदि विषयों पर प्रकाश डाला गया है।
आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः ।
नास्त्युघमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति ।।1।।
गुणी गुणं वेत्ति न वेत्ति निर्गुणो,
बली बलं वेत्ति न वेत्ति निर्बलः ।
पिको वसन्तस्य गुणं न वा
Explanation:
करी च सिंहस्य बलं न मूषकः ।।2।।
निमित्तमुद्दिश्य हि यः प्रकुप्यति,
ध्रुवं स तस्यापगमे प्रसीदति ।
अकारणद्वेषि मनस्तु यस्य वै,
कथं जनस्तं परितोषयिष्यति ।।3।।
उदीरितोऽर्थः पशुनापि गृह्यते,
हयाश्च नागाश्च वहन्ति बोधिताः।
अनुक्तमप्यूहति पण्डितोजनः,
परेङि्गतज्ञानफला हि बुद्धयः ।।4।।
क्रोधो हि शत्रुः प्रथमो नराणां,
देहस्थितो देहविनाशनाय ।
यथास्थितः काष्ठगतो हि वह्निः,
स एव वह्निर्दहते शरीरम् ।।5।।
मृगा मृगैः सङ्गमनुव्रजन्ति,
गावश्च गोभिः तुरगास्तुरगैः ।
मूर्खाश्च मूखरौः सुधियः सुधीभिः,
समान—शील—व्यसनेषु सख्यम् ।।6।।
सेवितव्यो महावृक्षः फलच्छायासमन्वितः ।
यदि दैवात् फलं नास्ति छाया केन निवार्यते ।।7।।
अमन्त्रमक्षरं नास्ति, नास्ति मूलमनौषधम् ।
अयोग्यः पुरुषः नास्ति योजकस्तत्र दुर्लभः ।।8।।
संपत्तौ च विपत्तौ च महतामेकरूपता ।
उदये सविता रक्तो रक्तश्चास्तमये तथा ।।9।।
विचित्रे खलु संसारे नास्ति किञ्चिन्निरर्थकम् ।
अश्वश्चेद् धावने वीरः भारस्य वहने खरः ।।10।।
शब्दार्थाः
1. अवसीदति — दुःखम् अनुभवति — दुःखी होता है
2. वेत्ति — जानाति — जानता है
3. वायसः — काकः — कौआ
4. करी — गजः — हाथी
5. निमित्तः — कारणम् — कारण
6. प्रकुप्यति — अतिकोपं करोति — अत्यधिक क्रोध करता है
7. धु्रवं — निश्चितम् — निश्चित रूप से
8. अपगमे — समाप्ते — समाप्त होने पर
9. प्रसीदति — प्रसन्नः भवति — प्रसन्न होता है
10. अकारणद्वेषिमनः — अकारणं द्वेषं करोति इति — अकारण ही द्वेष करने वाला
11. अकारणद्वेषि तद्वद्मनः यस्य सः मन है जिसका
12. परितोषयिष्यति — परितोषं दास्यति — सन्तुष्ट करेगा
13. उदीरितः — उक्तः कथितः — कहा हुआ
14. गृह्यते — प्राप्यते — प्राप्त किया जाता है
15. हयाः — अश्वाः — घोड़े
16. नागाः — हस्तिनः — हाथी
17. ऊहति — निर्धारयति — अंदाजा लगाता है
18. इग्तिज्ञानफलाः — इङ्गितं ज्ञानम्, इङ्गितज्ञानमेव फलं यस्याः सा, ताः— सटेतजन्य ज्ञान रूपी फल वाले
19. पण्डितः — विद्वान्, बुद्धिमान् — बुद्धिमान्