Question

sanskrutik pune essay in marathi language

Answer 1

Eपुणे (इंग्रजी :Pune) Pune.ogg उच्चार (सहाय्य·माहिती), हे भारताच्या [महाराष्ट्र] राज्यातील एक महत्त्वाचे शहर आहे. हे शहर महाराष्ट्राच्या पश्चिम भागात, [मुळा] व [मुठा] ह्या दोन नद्यांच्या किनारी वसलेले असून येथे पुणे जिल्ह्याचे प्रशासकीय मुख्यालय आहे. नागरी सोईसुविधा आणि विकासाबाबतीत पुणे हे संपूर्ण महाराष्ट्रात मुंबईनंतर अग्रेसर आहे. या शहराच्या पुणं या नावाचे Poona हे इंग्रजी स्पेलिंग सुमारे १५० वर्षे प्रचलित होते. शहरात पूर्वापार चालत असलेल्या अनेक शिक्षण संस्थांमुळे पुणे हे विद्येचे माहेरघर म्हणून ओळ्खतात.

छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या आधीच्या काळापासून ज्ञात इतिहास असलेले पुणे हे भारतातील सातवे मोठे शहर असून किंवा महाराष्ट्रातील दुसरे मोठे शहर आहे.{संदर्भ हवा}.समृद्ध सांस्कृतिक आणि शैक्षणिक वारसा लाभलेले आहे. पुणे शहर ही महाराष्ट्राची'सांस्कृतिक राजधानी' म्हणून ओळखली जाते किंवा ओळखले जाते.त्याचप्रमाणे शहरात असलेल्य नामांकित शिक्षण संस्थांमुळे पुणे हे विद्येचे माहेरघर मानले जाते.पुणे शहर उद्योग आणि माहिती तंत्रज्ञान क्षेत्रातसुद्धा अग्रेसर आहे.[मराठी भाषा|मराठी] ही शहरातील मुख्य भाषा मानली आहे. पुण्यामध्ये ऐतिहासि स्थान :- १. लाल महाल आहे २. तुळशी बाग आहे ३. शनिवार वाडा आहे ४. विश्रामबाग वाडा आहे इत्यादी प्रसिद्ध ठिकाणे आहेत.सर्वांनी भेट द्यावीत अशी ठिकाणे आहेत.ही सर्व ठिकाणे ऐतिहासिक आणि पर्यटन स्थळे म्हणून प्रसिद्ध आहेत. [पुणे शहर तालुका|पुणे शहर] आणि परिसरात पाच नद्या आहेत.

नाव

इतिहास संपादन करा

शनिवारवाडा

मुख्य पान: पुण्याचा इतिहास

आठव्या शतकात पुणे हे पुन्नक म्हणून ओळखले जात असे/होते. शहराचा सर्वांत जुना पुरावा इ.स.७५८चा आहे. त्यात त्या काळातील राष्ट्रकूट राजवटीचा उल्लेख आढळतो. मध्ययुगीन काळाचा अजून एक पुरावा म्हणजे जंगली महाराज रस्त्यावर असलेली पाताळेश्वर लेणी ही लेणी आठव्या शतकातील आहेत/आहे.

१७ व्या शतकापर्यंत हे शहर निजामशाही, आदिलशाही, मुघल अशा वेगवेगळ्या राजवटींच्या अंमलाखाली होते. सतराव्या शतकामध्ये शहाजीराजे भोसले यांना निजामशहाने पुण्याची जहागिरी दिली होती. या जहागिरीमध्ये शहाजीच्या पत्‍नी जिजाबाई वास्तव्यास असताना इ.स. १६३० मध्ये शिवनेरी किल्ल्यावर शिवाजीराजे भोसले यांचा जन्म झाला. शिवाजी महाराजांनी आपल्या साथीदारांसह पुणे परिसरातील मुलखापासून सुरुवात करत मराठ्यांचे स्वराज्य स्थापले. या काळात पुण्यात शिवाजीमहाराजांचे वास्तव्य होते. पुढे पेशव्यांच्या काळात इ.स. १७४९ साली सातारा ही छत्रपतींची गादी असलेली राजधानी असून. पुणे मराठा साम्राज्याची प्रशासकीय राजधानी बनली होती. पेशव्यांच्या या काळात पुण्याची मोठी भरभराट झाली होती. इ.स. १८१८ पर्यंत पुण्यावर मराठ्यांचे राज्य होते. लाल महाल आहे, शनिवारवाडा आहे, विश्रामबाग वाडा आहे ही पुण्यातील ऐतिहासिकदृष्ट्या खूप महत्त्वाची ठिकाणे मानली आहेत. लाल महाल हे छत्रपती शिवाजी महाराजांचे महाल आहे, शनिवारवाडा हे थोरले बाजीराव पेशवे ते सवाई माधवराव पेशव्यांचे महाल आहे तर विश्रामबागवाडा दुसऱ्या बाजीराव पेशव्यांचे पूर्वी निवासस्थान होते.

लवकर आणि मध्ययुगीन कालावधी

इ.स. ८५८ आणि ८६८. मधील तांबे प्लेट्स दर्शवितात की ९ व्या शतकात पुन्नका नावाची शेती वसाहत आधुनिक पुण्याच्या ठिकाणी अस्तित्त्वात होती. या प्रदेशांवर राष्टकुट घराण्याचे[१] शासन होते असे या पाट्या सूचित करतात. याच काळात पाषाणातुन कोरलेले पातालेश्वर मंदिर बांधले गेले. ९ व्या शतकापासून ते १७२७ या काळात पुणे हे देवगिरीच्या सौना यादव यांनी राज्य केले होते. [२]

भोसले जागीर आणि मराठा साम्राज्य

१५९९ मध्ये निजामशाही (अहमदनगर सल्तनत)[३] यांच्या सेवेसाठी मालोजी भोसले यांना देण्यात आलेल्या जागीरचा एक भाग होता/आहे. १७ व्या शतकात मुघलांच्या ताब्यात येईपर्यंत पुण्यावर अहमदनगर सल्तनतचे राज्य होते/आहे. मालोजी भोसले यांचे नातू, शिवाजी[४], मराठा साम्राज्याचे संस्थापक, यांचा जन्म पुण्यापासून फार दूर नसलेल्या शिवनेरी येथे झाला. १६८० ते १७०५ या काळात मुघल आणि मराठे यांच्यात बरेच वेळा हात बदलला.

१६३० मध्ये आदिल शाही राजवंशांनी छापे टाकून शहराचा नाश केल्यावर आणि १६३६ ते १६४७. दरम्यान पुन्हा धडाफळेचा उत्तराधिकारी दादोजी कोंडदेव यांनी शहराच्या पुनर्रचनेची देखरेखी केली. त्यांनी पुणे आणि शेजारच्या मावळ क्षेत्राच्या भागातील महसूल संकलन आणि प्रशासकीय व्यवस्था स्थिर केली. त्यांनी वाद व्यवस्थापित करण्यासाठी आणि कायदा व सुव्यवस्था लागू करण्यासाठी प्रभावी पद्धती देखील विकसित केल्या. लाल महाल १६३१ मध्ये सुरू करण्यात आले आणि १६४० एडी मध्ये बांधकाम पूर्ण झाले. शिवाजीने आपली तरुण वर्षे लाल महाल येथे घालविली. त्यांची आई, जिजाबाई यांनी कसबा गणपती मंदिराच्या इमारतीचे काम सुरू केल्याचे सांगितले जाते. या मंदिरात अभिषेक केलेली गणेशमूर्ती शहराचे प्रतिष्ठित देवता (ग्रामदेवता) म्हणून गणली जाते/आहे.

१७०३ ते १७०५पर्यंत, २७-वर्षांच्या मुघल-मराठा युद्धाच्या शेवटी, या शहरावर औरंगजेबचा ताबा होता आणि त्याचे नाव बदलून मुहियाबाद करण्यात आले. दोन वर्षांनंतर मराठ्यांनी सिंहगड किल्ला आणि नंतरचा पुणे पुन्हा मोगलांपासून ताब्यात घेतला.