१. तुकारामांनी शब्दाचे महत्व कसे स्पष्ट केले आहे?
Answers
Answer:
संत तुकाराम महाराज म्हणतात, ‘आम्हां घरी धन, शब्दांचीच रत्ने। शब्दांचीच शस्त्रे, यत्न करू।। शब्दची आमुच्या जीवीचे जीवन। शब्दे वाटू धन, जनलोक।। तुका म्हणे पाहा, शब्दचि हा देव। शब्दाची गौरव पूजा करू।।’ देवाने माणसाला विचार करण्याची क्षमता दिली आणि त्याचबरोबर अभिव्यक्त होण्यासाठी शब्दशक्ती बहाल केली.
sagun-nirgun
sagun-nirgun
श्री संत तुकाराम महाराज म्हणतात, ‘आम्हां घरी धन, शब्दांचीच रत्ने। शब्दांचीच शस्त्रे, यत्न करू।। शब्दची आमुच्या जीवीचे जीवन। शब्दे वाटू धन, जनलोक।। तुका म्हणे पाहा, शब्दचि हा देव। शब्दाची गौरव पूजा करू।।’ देवाने माणसाला विचार करण्याची क्षमता दिली आणि त्याचबरोबर अभिव्यक्त होण्यासाठी शब्दशक्ती बहाल केली. या शब्दांचे महत्त्व अपार आहे. एखादा शब्द विचार यथार्थपणे व्यक्त होण्यासाठी कसा, कधी वापरावा यावर त्याचे सर्व सामर्थ्य अवलंबून आहे. कवी मंगेश पाडगावकर म्हणून म्हणतात, ‘शब्द शब्द जपून ठेव, बकुळीच्या फुलापरी.’ शब्द तसे अलवारच, बकुळीच्या गंधासारखे चिरंतन, सुवास देणारे. आपल्या अंगच्या अलौकिक गंधाने ऐकणाऱ्यांच्या मनाचा ठाव घेणारे.
डॉ. माधवी वैद्य
दत्तात्रेयाने अनेक गुरू केल्याचा उल्लेख आपल्याला धर्मग्रंथात वाचायला सापडतो. काही काही वेळेला वाटते की आपण देवासमोर जातो. त्याला हात जोडतो. त्याच्या पायाशी नतमस्तक होतो. नवस बोलतो. 'माझे भले कर,' असे विनवतो. आपले ईप्सित साध्य झाले की नवस फेडून परत एकदा नतमस्तकही होऊन येतो. हे सारे स्वार्थापोटीच असते. देवाच्या शिकवणुकीतले सार काही आपण ग्रहण करीत नाही.
प्रत्येकाकडे काही चांगले गुण असतात. जे आपल्यात नसतात. त्यासाठी त्या व्यक्तीला गुरू मानायला आपल्याला खरे तर काय हरकत असते? दत्ताने अनेक गुरू केले असतील, तर त्याच्यापुढे नतमस्तक होताना त्याचा हा गुण का बरे घेऊ शकत नाही? 'पुराणातली वांगी पुराणातच बरी!' या न्यायाने आपण मर्म आत्मसात करायला आपली तयारी नाही; पण मी याचा अनुभव घेतला आहे. नातेवाइकात, समाजात वावरताना आपल्याला अनेक गोष्टी अशा दिसतात, की आपण त्यांच्या त्या गुणाला अनुसरणे ही कृती आनंददायी ठरू शकते. त्यामुळे आपल्यात नक्कीच सुधारणा घडू शकते.
काही दिवसांपूर्वी, वर्षांपूर्वी म्हणा, एका शाळेत त्यांच्या स्नेहसंमेलनाला जायची संधी मला प्राप्त झाली. त्या निमित्ताने त्या दिवशी त्या शाळेतल्या मुलांमध्ये रमण्याचे काही निरागस वातावरणात वावरण्याचे भाग्य मला मिळाले. स्नेहसंमेलनात हस्तकला वस्तूंचे, विज्ञान संबंधित काही उपकरणांचे, शाळेच्या दैनंदिन कामकाजाचे प्रदर्शन मांडले होते. विविध गुणदर्शनाचे काही कार्यक्रम बसवले होते. ते सारे बघून मला आपलेही बालपण आठवले. तो उत्साह, ओसंडणारा आनंद माझ्याही चेहेऱ्यावर माझ्या शाळेच्या स्नेहसंमेलनात असाच दुथडी भरून वाहात होता. प्रदर्शनाची एक एक दालनं बघता बघता मी एका दालनापाशी आले. ते लहान गटातल्या मुलांचे दालन होते.
मुले चुणचुणीत दिसत होती. सगळ्यांनी वारकऱ्यांचा वेष परिधान केला होता. कपाळी बुक्का, गळ्यात तुळशीची माळ, डोक्याला पागोटे, एकाच्या गळ्यात वीणा अशा पोषाखात ती मुलं होती. आम्ही दालनात प्रवेश केला. दुतर्फा उभ्या असलेल्या मुलांनी आमचे स्वागत केले. पण दोन्ही हातांनी त्यांनी नमस्कार केला नाही. कारण, नमस्कार करायला त्यांचे हात मोकळे नव्हते. ते त्यांनी पाठीमागे धरले होते. जसे आम्ही पुढे जाऊ लागलो तसे एक एक मुलगा पुढे झाला. त्याच्या हातात होती एकेक वाळलेली झाडाची काठी. ती त्याने माझ्यासमोर धरत मला सांगितले 'ही काठी तोडून दाखवा पाहू!' हसत मी म्हटले, 'अरे! हे काय? सोपं तर आहे.' मी काठी चटकन तोडून दाखवली. सर्व मुलांच्या काठ्या तोडत, तोडत मी अगदी सहज हसत, हसत पुढे जात पुढे जात होते. 'काय चाललंय या मुलांचं? काय दाखवताहेत मला ही मुले?' असा विचार मनात येतो ना येतो तोच एक शेवटचा मुलगा माझ्यासमोर आला आणि म्हणाला, 'हं! ताई! आता हे मोडून दाखवा पाहू!' असे म्हणून त्याने माझ्यासमोर धरली एक वाळलेल्या लाकडांची लहानशी मोळी! मी म्हणाले, 'अरे! खरंच रे! तू जिंकलास! मी हरले बाबा! ही मोळी कशी तोडणार मी? मोळी न सोडता!' तो मुलगा हसला आणि सर्व मुलं एका आवाजात ओरडली, 'नाहीच तोडता येणार तुम्हाला. कारण 'एकी हेच बळ!' मी आश्चर्याने थक्क झाले. बघतच राहिले त्या माझ्या लहानग्या गुरूजनांकडे! मनावर माझ्या कायम बिंबवला ना माझ्या या छोट्या गुरूंनी, एक महामंत्र 'एकी हेच बळ!' त्यांच्या वर्गशिक्षिका म्हणाल्या, 'ही सर्व त्यांचीच हुशारी! आम्ही त्यांना प्रकल्प दिला होता, 'नीतिमूल्या'वर आधारित प्रयोग बसवण्याचा!' मी मनात म्हटले 'गुरुवे! नमो नम:'
महाराष्ट्र टाइम्सवर घ्या बातम्यांचे लेटेस्ट अपडेट्स
Like
डाउनलोड अॅप
Subscribe to Notifications
गंधार सापडावा
महत्तवाचा लेख
Answer:
Ah
Explanation:
Ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha