Question

विमुढ्धी samas plz tell fast....(sanskrit)​

Answer 1

Answer:sams is

Explanation:

Sमुखं च नासिका च एतयोः समाहारः |

गजतुरगम् = गजः च तुरगः च एतयोः समाहारः |

अहिनकुलम् = अहिः च नकुलः च एतयोः समाहारः |

हस्तपादम् = हस्तौ च पादौ च एतेषां समाहारः |

भेरीपटहम् = भेरीः च पटः च एतयोः समाहारः |

Mixed examples of इतरेतर द्वन्द्व and समाहार द्वन्द्व

गङ्गायमुने = गङ्गा च यमुना च |

लोमनाखम् = लोमानि च नखानि च एतेषां समाहारः |

पशुपक्षिणः = पशवः च पक्षिणः च |

सर्पगरुडम् = सर्पः च गरुडः च एतयोः समाहारः |

Learn Sanskrit by Subscribing to our online course

अव्ययीभाव समास

The first constituent – पूर्वपद is always an indeclinable (अव्यय)

So, this entire compound becomes an indeclinable

Used as an ’adverb’ in sentences

Always neuter in gender and singular in number

अस्वपदविग्रह समास – words other than in compound are used

Indeclinables used in अव्ययीभाव समास

1. यथा – According to/as per – अनुसृत्य/अनतिक्रम्य

यथाशक्तिः = शक्तिम् अनुसृत्य/अनतिक्रम्य |

यथा समयम् = समयम् अनुसृत्य/अनतिक्रम्य |

तथेच्छम् = इच्छाम् अनुसृत्य/अनतिक्रम्य |

2. उप – near – समीपम्

उपक्रुष्णम् = कृष्णस्य समीपम् |

उपनगरम् = नगरस्य समीपम् |

उपशालम् = शालायाः समीपम् |

3. प्रति – every – उत्तरपद should be repeated in locative case

प्रतिदिनम् = दिने दिने |

प्रतिमासम् = मासे मासे |

प्रतिच्छात्रम् = छात्रे छात्रे |

4. अनु – following – अनुसृत्य योग्यता (Suitability) – योग्यम्

अनुक्रमम् = क्रमम् अनुसृत्य |

अनुपदम् = पदम् अनुसृत्य |

अनुरूपम् = रूपस्य योग्यम् |

5. सह – with – सहितम् (सह will not be used in compound)

सचित्रम् = चित्रेण सहितम् |

साधनम् = धनेन सहितम् |

सवेगम् = आवेगेन सहितम् |

6. निर् – absence – अभावः

निर्जलम् = जलस्य अभावः |

निर्मक्षिकम् = मक्षिकायाः अभावः |

7. यावत् – up to/till – यावत् and तावत्

यावच्छकयम् = यावत् शक्यं तावत् |

यावन्मम = यावत् मम तावत् |

8. आ – from – प्रभृतिup to – पर्यन्त

आहिमालयम् = हिमालयात् प्रभृति |

= आ हिमालयात् |

आसमुद्रम् = समुद्रं पर्यन्तम् |

= आ समुद्रात् |

How to remember all these अव्ययीभाव compounds?

Remember all the indeclinables used in अव्ययीभाव compounds

Understand their meanings

Try to remember all the words that replace these indeclinables in the dissolution

Keep a standard example of one indeclinable each in the mind, so that other compounds of the same type can be dissolved

Tatpurush Compound

This compound is उत्तरपदप्रधान

Second constituent is important – meaning of second constituent is predominant one

Moreover, the second constituent is connected with the verb/action of the sentence

Gender and number of the तत्पुरुष compound is decided by the gender and number of the second constituent

राजपुरुषः = राज्ञः पुरुषः = servant of the king

राजपुरुषः अस्ति | the entire word राजपुरुषः is connected to the verb अस्ति

विभक्ति तत्पुरुष

1. द्वितिया (Accusative) 2. तृतीया (Instrumental)

3. चतुर्थी (Dative) 4. पञ्चमी (Ablative)

5. षष्ठी (Genitive) 6. सप्तमी (Locative)

Dissolution- Put the first constituent of the compound in the particular case

There is no सम्बोधन तत्पुरुष समास

प्रथमा तत्पुरुष is popularly known as कर्मधारय

द्वितिया तत्पुरुष समास

If the second constituent (उत्तरपद) is one of these words then it is called as द्वितिया तत्पुरुष समास

श्रित Resorted to

अतीत Beyond

पतित Fallen

गत Gone

प्राप्त Reached

आपन्न Possessed of

In dissolution, the पूर्वपद is always in accusative

कृष्णाश्रितः = कृष्णं श्रितः | सुखापन्नः = सुखम् आपन्नः |

कल्पनातीतः = कल्पनाम् अतीतः | यानप्राप्तः = यानं प्राप्तः |

गृहगतः = गृहं गतः | जलपतिता – जलं पतिता |

Tatpurush compound - Chaturthi Tatpurush

1. उत्तरपद is the material and पूर्वपद is the product. there is realtion between the उत्तरपद and पूर्वपद

घटमृत्तिका, मूर्तिपाषाणः

2. Whenever there is material – product relation in a compound, it is चतुर्थी तत्पुरुष compound

घटमृत्तिका = घटाय मृत्तिका |

मूर्तिपाषाणः = मूर्तये पाषाणः |

कुण्डलहिरण्यम् = कुण्डलाय हिरण्यम् |

3. When the word ‘अर्थ’ is seen in उत्तरपद. The gender and number of ‘अर्थ’ is determined by the gender and number of the noun that it qualifies

सुखार्थः = सुखाय अयम् | OR सुखाय इति |

सुखार्था = सुखाय इयम् |

सुखार्थम् = सुखाय इदम् |

4. Whenever words like बलि, हित, सुख, रक्षित, etc. come as second constituents; then in dissolution the पूर्वपद is in Dative

भूतबलिः = भूताय / भूतेभ्यः बलिः |

जनहितम् = जनेभ्यः हितम् |

धेनुरक्षितम् = धेनवे रक्षितम् |

Tatpurush compound - Tritiya Tatpurush

तृतीया तत्पुरुष समास

1. If the पूर्वपद has the sense of agent (कर्ता) or of instrument (करण)

AND