Question

vigyanache mahatva in marathi

Answer 1

Answer:

विज्ञान : विज्ञान म्हणजे नेमके काय अथवा विज्ञानाची व्याख्या देता येईल का? असा प्रश्न मनात येतो. या प्रश्नाचे उत्तर कदाचित नाही असेल. विज्ञानाचा विषय कोणताही असला, तरी त्यात जगाविषयी किंवा निसर्गाच्या कार्याविषयी शोध घेतला जातो आणि निसर्गाविषयी वा जगाविषयी विचार करण्याची माणसाची ही चित्तवृत्ती (मनःस्थिती) एकसारखी बदलत राहते. शिवाय वैज्ञानिकही सतत वैज्ञानिक मनःस्थितीत असत नाही.

विज्ञान म्हणजे सुसंघटित विशेष ज्ञान होय अथवा नैसर्गिक वस्तू, जीव, घटना, इत्यादींविषयाची माहिती व ज्ञान म्हणजे विज्ञान अशा विज्ञानाच्या व्याख्या केल्या जातात. अधिक व्यापक व्याख्या पुढील प्रमाणे केली जाते : विज्ञान ही ज्ञानाची एक अतिव्यापक शाखा असून तिच्यात वास्तव गोष्टींचे किंवा वस्तुस्थितींचे निरीक्षण करून त्यांचे वर्गीकरण करतात आणि बहुधा त्यांच्यामधील परस्परसंबंधीविषयीचे परिमाणात्मक नियम सूत्रबद्ध करून त्यांची खातरजमा करून घेतात. नैसर्गिक आविष्कार समजून घेण्यासाठी विज्ञानात गणितीय युक्तिवाद (तर्कशास्त्र) किंवा कार्यकारणभाव आणि माहितीचे विश्लेषण यांचा उपयोग करतात. म्हणजे खात्री करून घेतलेल्या माहितीची विज्ञानात नियमबद्ध रीतीने सुव्यवस्थित मांडणी केली जाते. अशा माहितीला व्यापक स्वरूप देण्याच्या पद्धती आणि तिचा खरेपणा पडताळून पाहाण्यासाठीचे निकष यांचाही अंतर्भाव विज्ञानात होतो.

‘सायन्स’ (विज्ञान) हा इंग्रजी शब्द ज्ञान (ज्ञाननिर्मिती) या अर्थाच्या ‘सायन्शिया’ या लॅटिन शब्दावरून आला आहे. मात्र प्रचलित वापरानुसार या शब्दाचा अर्थ विशिष्ट प्रकारचे ज्ञान असा होतो. विज्ञानाचे क्षेत्र अतिप्रचंड असून त्यात अगदी भिन्न प्रकारचे विषय (ज्ञान) येतात. उदा. अणूपेक्षा लहान असलेल्या मूलकणांतील विक्रियांपासून ते मानसिक प्रक्रियांपर्यंतचे, ⇨ ऊष्मागतिकी मधील गणितीय नियमांपासून ते वांशिक संबधातील अर्थकारणापर्यंतचे, ताऱ्याच्या जन्ममृत्यूपासून ते पक्ष्यांच्या स्थलांतरापर्यंतचे अतिसूक्ष्म – व्हायरसांपासून ते आकाशगंगेपलीकडील प्रचंड ⇨ अभ्रिकांपर्यंतचे, संस्कृतीच्या उदयापासून ते अणू आणि विश्व यांच्या उत्पत्ती, स्थिती व लयापर्यंतचे, सजीवाच्या शरीरक्रियांपासून ते विचारांचे नियम व त्यात होणाऱ्या खळबळीच्या स्वरूपापर्यंतचे वगैरे. या अगदी भिन्न व असंख्य विषयांपैकी अगदी थोडेच विषय एखाद्या व्यक्तीला जाणून घेणे शक्य आहे. त्यामुळे विस्तृत विषय कोणत्या एका सूत्रात बद्ध करणे शक्य दिसत नाही. एकूण विज्ञानाची चर्चा करणे हे अवघड काम आहे.

विश्वाविषयीचे ज्ञान प्राप्त करून घेण्याच्या गरजेतून माणसाने विज्ञान निर्माण केले आहे. त्यात विश्वाविषयीचे विचार असून आधुनिक मानवी जीवनाच्या बहुतेक सर्व अंगांशी विज्ञानाचा संबंध प्रत्यक्षा-प्रत्यक्षपणे येतो. सैद्धांतिक व प्रायोगिक ही विज्ञानाची दोन अंगे असून कालानुसार त्यांच्यात बदल होऊ शकतात. विज्ञानाला सामाजिक परिणामही आहे. कारण समाजाच्या जीवनमानाचा विज्ञानावर प्रभाव पडू शकतो. निर्सगावर नियंत्रण ठेवण्याच्या उद्देशानेही विज्ञानाचा शोध घेतला जातो. सैंद्धांतिक विज्ञान व अनुप्रयुक्त (व्यवहारोपयोगी) विज्ञान असा भेद करणे बऱ्याचदा अवघड असते. थोडक्यात, विज्ञान गुंतागुंतीचे असून ते एकसुरी नाही.

hope it your answer

please follow me