[3] જાહેર દેવાનું સ્વરૂપ: અથવા જાહેર દેવાના સ્ત્રોતો
Answers
Explanation:
આધારે મૂલ્યાંકન કરતાં ભારતીય (India) 'અર્થતંત્ર બજાર વિનીમય દરને આધારે વિશ્વમાં બારમું તથા જીડીપી (GDP)ની રીતે ચોથું સૌથી મોટું અર્થતંત્ર છે.[૧]૧૯૫૦ થી લઇને ૧૯૮૦ સુધીની સમગ્ર પેઢી દરમિયાન દેશ સમાજવાદી (socialist) નિતિ આધારિત હતો.અર્થતંત્રની મુખ્ય લાક્ષણિકતા વ્યાપક નિયમન (extensive regulation), રક્ષણ આપવાની નીતિ (protectionism) અને જાહેર જનતાની માલિકી છે જે વ્યાપક ભ્રષ્ટાચાર (pervasive corruption) અને મંદ વિકાસ તરફ લઇ જાય છે (slow growth).[૨][૩][૪][૫]1991થી સતત થઇ રહેલા આર્થિક ઉદારીકરણ (continuing economic liberalization) અર્થતંત્રને બજાર આધારીત પદ્ધતિ પર લઇ ગયું છે (market-based system). [૩][૪]
ખેતી (Agriculture) ભારતમાં મુખ્ય વ્યવસાય છે, તે 60 ટકા લોકોને રોજગારી પુરી પાડે છે.સર્વિસ (service) ક્ષેત્ર વધુના 28 ટકા, અને ઔદ્યોગિક ક્ષેત્ર (industrial sector) લગભગ ૧૨ ટકા ધરાવે છે.[૬]એક અંદાજમાં જણાવ્યા પ્રમાણે દર પાંચ નોકરીવાંચ્છુઓમાંથી માત્ર એક રોજગારલક્ષી તાલિમ (vocational training) ધરાવે છે.[૭]કુલ કામદારોની સંખ્યા અડધો અબજ કામદારો (half a billion workers)ની છે.પરિણામે, કૃષિ ક્ષેત્ર કુલ GDPનાં 17 ટકા ધરાવે છે, સર્વિસ અને ઔદ્યોગિક ક્ષેત્ર અનુક્રમે 54 ટકા અને 29 ટકા ધરાવે છે.મહત્વની કૃષિ પેદાશો (products)માં ચોખા (rice), ઘઉં (wheat), તેલિબિયાં (oilseed), કપાસ (cotton), શણ (jute), ચા (tea), શેરડી (sugarcane), બટાટા (potato), પશુઓ (cattle), ભેંસ (water buffalo), ઘેટા (sheep), બકરા (goats), મરઘા ઉછેર (poultry) અને માછલી (fish)નો સમાવેશ થાય છે.[૮]મહત્વનાં ઉદ્યોગોમાં ટેક્સટાઇલ્સ, રસાયણો, ફૂડ પ્રોસેસિંગ, સ્ટીલ, પરિવહનનાં સાધનો, સિમેન્ટ, ખાણ ઉદ્યોગ, પેટ્રોલિયમ, મશીનરી અને સોફ્ટવેર ડિઝાઇન (software design)નો સમાવેશ થાય છે.[૮]ભારતની જીડીપી (GDP) $ ($) 1.237 ટ્રિલીયન છે જે ભારતને વિશ્વનું બારમું સૌથી મોટું (twelfth-largest)અર્થતંત્ર[૯] અથવા ખરીદ શકિતની રીતે ચોથું સૌથી મોટું રાષ્ટ્ર (fourth largest) છે. ભારતની $ 1043 જેટલી માથાદીઠ આવક (per capita income)નો વિશ્વમાં 136મો (136th) નંબર આવે છે.વર્ષ 2000માં, ભારતની વાર્ષિક વૃધ્ધિ (growth) સરેરાશ 7.5 ટકા હતી, એક દાયકામાં સરેરાશ આવક વધીને બમણી થઇ જશે.[૩]રોજગારી દર સાત ટકા (2008નો અંદાજ).[૧૦][૧૧]
અગાઉના સંકુચિત અર્થતંત્ર રહેલ, ભારતના વેપારની ઝડપી વૃધ્ધિ થઇ છે.[૩]ડબલ્યુટીએ પ્રમાણે 2007 સુધી વિશ્વના વાણિજ્યમાં ભારતનો ફાળો 1.5% છે. 2006ના વલ્ડ ટ્રેડ સ્ટેટિસ્ટિક્સને આધારે ભારતની કુલ વેપાર જણસો (એક્સપોર્ટ-ઇમ્પોર્ટ સાથે)ની $294 બીલીયન અંદાજવામાં આવી છે. 2006માં એક્સપોર્ટ ઇમ્પોર્ટ સાથે ભારતનું સર્વિસ ટ્રેડ $143 બિલીયન હતું.ભારતનું વૈશ્વિક આર્થિક 2006માં વેપારની જણસો અને મર્ચેન્ડાઇસનો ઓર્ડરમાં વિક્રમી 72 ટકાનો ઉછાળો થતાં $437 બિલીયન પર પહોંચ્યો, જે 2004માં $253 બિલીયન હતો. 2006માં ભારતની જીડીપી (GDP)માં વિનીમયનો ફાળો 24 ટકાનો માફકસરનો હતો, જે 1985 કરતા 6 ટકા ઉપર હતો. [૩]
ભારતની તાજેતરની આર્થિક વૃધ્ધિએ સમગ્ર દેશમાં આર્થિક અસમાનતા (economic inequality) વધારી છે.[૧૨]સ્થિર ઉંચા આર્થિક વૃધ્ધિદર છતાં, કુલ વસ્તીનાં લગભગ 80 ટકા લોકો દિવસનાં $2 (PPP) કરતા ઓછામાં જીવે છે. ચીનમાં આના કરતા બમણો ગરીબી દર છે.[૧૩]હરિયાળી ક્રાંતિ (Green Revolution)બાદ ભારતમાં અછત (famines in India)નો અંત આવ્યો હતો, ત્રણ વર્ષ કરતાં ઓછી વયજૂથના [૧૪]40 ટકા બાળકો ઓછા વજનથી (underweight) જ્યારે દર ત્રણ પુરુષ અને સ્ત્રીએ એક લાંબા સમયની અશક્તિ (chronic energy deficiency)થી પીડાય છે. [૧૫]
ઇતિહાસ