Question

भारतातील प्रमुख जलविभाजक कोणते ते उदाहरणासह स्पष्ट करा?

Answer 1

हिमालय पर्वत, अरवली पर्वत , विंद्य पर्वत , पश्चिम घाट , सातपुडा पर्वत इत्यादी

Answer 2

पाणी भारताचे विभाजन करते

स्पष्टीकरण:

• डोंगराळ भाग किंवा डोंगराळ प्रदेश दोन निचरा विभक्त करतो. असे पृथक्करण पाण्याचे विभाजन म्हणून ओळखले जाते.

• पश्चिम घाटाच्या पश्चिमेस उत्तरेकडून दक्षिणेकडे जाणारा पश्चिम घाट द्वीपकल्प भारतातील मुख्य पाण्याचे विभाजन करतो. बंगालच्या उपसागरामध्ये वाहणार्‍या द्वीपकल्पातील प्रमुख नद्यांमध्ये महानदी, गोदावरी, कृष्णा आणि कावेरी यांचा समावेश आहे. नर्मदा आणि तापी ही एकमेव लांब नद्या आहेत जी पश्चिमेस वाहतात आणि मोह करतात.

तापी खोरे

• मध्य प्रदेशातील बैतूल जिल्ह्यात, तापी सातपुडा पर्वतरांगामध्ये वाढली आहे. यात मध्य प्रदेश, गुजरात आणि महाराष्ट्र भाग समाविष्ट आहेत. पश्चिमेस वाहणार्‍या मुख्य पश्चिम नद्या म्हणजे साबरमती, माही, भारथपुझा आणि पेरियार.

नर्मदा खोरे

• मध्य प्रदेशातील अमरकंटक डोंगरावर नर्मदा नदी उगवते. तो एक दरी मध्ये पश्चिम दिशेने वाहते. समुद्राकडे जाताना, त्यात ‘संगमरवरी खडक’ आणि ‘धुवाधार धबधबा’ यासारख्या अनेक नयनरम्य स्थाने तयार होतात. नर्मदेच्या उपनद्या फारच लहान आहेत. यात मध्य प्रदेश आणि गुजरातचा काही भाग समाविष्ट आहे.

गोदावरी खोरे

• गोदावरी सर्वात मोठी द्वीपकल्प आहे. हा महाराष्ट्रातील नाशिक जिल्ह्यातील पश्चिम घाटाच्या उतारातून उगवतो. गोदावरी नदीची लांबी सुमारे 1500 किमी आहे. ते बंगालच्या उपसागरामध्ये वाहते. त्यातही सर्वात मोठा ड्रेनेज आहे. यात महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, ओडिशा आणि आंध्र प्रदेशचा भाग व्यापलेला आहे. गोदावरीत सामील झालेल्या उपनद्या म्हणजे पूर्णा, वर्धा, प्राणहिता, मांजरा, वैनगंगा आणि पेनगंगा.

महानदी खोरे

• छत्तीसगडच्या उच्च प्रदेशात महानदी उगवते. ओडिशा मार्गे वाहून ती बंगालच्या उपसागरापर्यंत पोचते. महानदी नदीची लांबी 860 किमी आहे. यात महाराष्ट्र, छत्तीसगड, झारखंड आणि ओडिशाचा काही भाग आहेत.

कृष्णा खोरे

• कृष्णा नदी महाबळेश्वरजवळून उठून 1400 किमी वाहते. ते बंगालच्या उपसागरापर्यंत पोचते. कृष्णा नदीच्या उपनद्या तुंगभद्र, कोयना, घटप्रभा, मुळी आणि भीमा आहेत. या ड्रेनेज सिस्टममध्ये महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेशचा काही भाग व्यापलेला आहे.

कावेरी खोरे

• कावेरी पश्चिम घाटाच्या ब्रह्मग्री श्रेणीत उगवतो आणि तामिळनाडूमधील कुडलोरच्या दक्षिणेस बंगालच्या उपसागरापर्यंत पोहोचला आहे. कावेरी नदीची एकूण लांबी 760 किमी आहे. अमरावती, भवानी, हेमावती आणि काबिनी या कावेरी नदीच्या मुख्य उपनद्या आहेत. यात कर्नाटक, केरळ आणि तामिळनाडूचा काही भाग आहे.