चोरभयम् समास नाम संस्कृतं
Answers
Explanation:
ago
लोकेश जैन
*समास*
*समासः -*
*परिभाषा:-* *अनेकेषां_पदानां_एकपदी_भवनं_समासः।*
*व्याख्या:-*
दो या दो से अधिक पदों का एक पद हो जाना , समास कहलाता है ।
*समास’ शब्द का शाब्दिक अर्थ होता है ‘छोटा-रूप’।*
यथा :- दिनं दिनं प्रति – प्रतिदिनं ।
*समास_विग्रह :-*
किसी समस्त पद या सामासिक शब्द को उसके विभिन्न पदों एवं विभक्ति सहित पृथक् करने
की क्रिया को समास का विग्रह कहते हैं।
*समासा: द्विधा :-*
1- केवलसमास: ।
2- विशेषसमास: ।
*केवलसमास: -* तत्पुरुषादिसंज्ञाविनिर्मुक्त: समाससंज्ञामात्रयुक्त: केवलसमास: ।
अर्थात् यस्य समासस्य नास्ति नाम कश्चित् स: समास: केवलसमास: इति अभिधीयते (ज्ञायते) ।
*विशेषसमास: -*
विशेषसमास: चतुर्धा –
*1- ★अव्ययीभावसमास: -*
*सूत्र :-* *पूर्वपदार्थप्रधानो_अव्ययीभाव: ।*
यस्मिन् पूर्वपदस्य प्राधान्यं भवति स: अव्ययीभावसमास: इति अभिधीयते । अव्ययीभावे प्राय: पूर्वपदम् अव्ययमपि भवति एव ।
*(Note :-
*(i) इसका पहला पद या पूरा पद अव्यय होता है।*
*(ii) उपसर्ग युक्त पद भी अव्ययीभव समास होते हैं।)*
*यथा:-*
★समीपार्थक: – कृष्णस्य समीपम् – उपकृष्णम्
★अभावार्थक: – मक्षिकाणाम् अभाव: – निर्मक्षिकम्
★योग्यतार्थक: – रूपस्य योग्यम् – अनुरूपम्
★वीप्सार्थक: – दिनं दिनं प्रति – प्रतिदिनम्
★पदार्थानतिवृ्यर्थक: – शक्तिम् अनतिक्रम्य
★मर्यादार्थक: – आ मुक्ते: – आमुक्ति: (संसार:)
★अभिविध्यर्थक: – आ बालेभ्य: – आबालम् (हरिभक्ति:)
★आभिमुख्यार्थक: – अग्निम् अभि – अभ्यग्नि
★मात्रार्थक: – शाकस्य लेश: – शाकप्रति
★अवधारणार्थक: – यावन्त: श्लोका: – यावच्छ्लोकम्
★पारेशब्दयुक्त: – पारे समुद्रस्य – पारेसमुद्रम्
★मध्येशबदयुक्त: – मध्ये गंगाया: – मध्येगंगम् *आदि ।*
लोकेश जैन
*2- ★तत्पुरुषसमास: -*
*सूत्र :-* *उत्तरपदार्थप्रधानो_तत्पुरुष: ।*
यस्मिन् शब्दे उत्तरपदस्य प्राधान्यं भवति स: तत्पुरुषसमास: ।
*(Note :-कारक चिन्हों से विग्रह वाला समास तत्पुरुष समास होता है ।)*
*यथा:-*
★प्रथमा तत्पुरूष: – अर्धं ग्रामस्य – अर्धग्राम:
★द्वितीया तत्पुरूष: – गृहं गत: – गृहगत:
★तृतीया तत्पुरूष: – नखै: भिन्न: – नखभिन्न:
★चतुर्थी तत्पुरूष: – गवे हितम् – गोहितम्
★पंचमी तत्पुरूष: – चोरात् भयम् – चोरभयम्
★षष्ठी तत्पुरूष: – वृक्षस्य मूलम् – वृक्षमूलम्
★सप्तमी तत्पुरूष: – कार्ये कुशल: – कार्यकुशल: आदि।
*★क.द्विगु: समास:*
*सूत्र:- संख्यपुर्वो_द्विगु ।*
द्विगुसमास: अपि तत्पुरुषस्यैव भेद: ।
एष: त्रिधा ।
*(Note:- द्विगु समास में प्रायः पूर्वपद संख्यावाचक होता है।)*
*यथा :-*
★समाहारद्विगु: – त्रयाणां लोकानां समाहार: – त्रिलोकी
★तत्रितार्थद्विगु: – षण्णां मातृणाम् अपत्यम् – षाण्मातुर:
★उत्तरपदद्विगु: – पंच गाव: धनं यस्य स: – पंचगवधन: आदि ।
*★ख. कर्मधारय: समास:*
*सूत्र :-तत्पुरुष: समानाधिकरणः कर्मधारय: ।*
कर्मधारयसमास: अपि तत्पुरुषस्यैव एक: अन्य: भेद: । कर्मधारयसमास: नवधा ।
*(Note :- कर्मधारय समास में एक पद विशेषण होता है तो दूसरा पद विशेष्य।)*
★विशेषणपूर्वपद: – नीलो मेघ: – नीलमेघ:
★विशेषणोत्तरपद: – वैयाकरण: खसूचि: – वैयाकरणखसूचि:
★विशेषणोभयपद: – शीतम् उष्णम् – शीतोष्णम्
★उपमानपूर्वपद: – मेघ इव श्याम: – मेघश्याम:
★उपमानोत्तरपद: – नर: व्याघ्र: इव – नरव्याघ्र:
★अवधारणापूर्वपद: – विद्या इव धनम् – विद्याधनम्
★सम्भावनापूर्वपद: – आम्र: इति वृक्ष: – आम्रवृक्ष:
★मध्यमपदलोप: – शाकप्रिय: पार्थिव: – शाकपार्थिव:
★मयूरव्यंसकादि: – अन्यो देश: – देशान्तरम् आदि ।
*3- ★बहुब्रीहिसमास: -*
*सूत्र :-अन्यपदार्थप्रधानो_बहुब्रीहि: ।*
यस्मिन् पदे पूर्वोत्तरद्वयोरपि प्राधान्यं न भवति अपितु कस्यचित् अन्यस्य एव शब्दस्य प्राधान्यं भवति तत्र बहुब्रीहि समास: भवति ।
*(Note :-इसमें प्रयुक्त पदों के सामान्य अर्थ की अपेक्षा अन्य अर्थ की प्रधानता रहती है।)*
*★यथा :-*
लम्बोदरः – लम्बम् उदरं यस्य: सः ( गणेश:),
वीणापाणी – वीणा पाणौ यस्या सा ( सरस्वती ),
निलकंठः – निलः कंठः यस्य: सः ( शिव: ) आदि ।
Hii mate here is ur answer plz mark me as brainlist friend and thank me...plz give more thanks and get thanks don't forget to follow me #friend══════ •『 ♡』• ════════════ •『 ♡』• ═══════════
see this
══════ •『 ♡』• ════════════ •『 ♡』• ════════════
ƒσłłσω мε
GIVE THANKS = TAKE THANKS
Explanation:
चोरभयम् समास नाम संस्कृतं