प्रयोगाचे मुख्य तीन प्रकार आहेत.
Answers
Answer:
कर्मणी प्रयोग
भावे प्रयोग
1. कर्तरी प्रयोग (Active Voice) :
जेव्हा क्रियापदाचे रूप हे कर्त्याच्या लिंग किवा वाचनानुसार बदलत असेल तर त्या प्रयोगास कर्तरी प्रयोग (Active Voice) असे म्हणतात.
उदा .
तो चित्र काढतो. (कर्ता- पुल्लिंगी)
ती चित्र काढते. (कर्ता- लिंग)
ते चित्र काढतात. (कर्ता- वचन)
कर्तरी प्रयोगाचे दोन उपप्रकार पडतात.
1. सकर्मक कर्तरी प्रयोग
2. अकर्मक कर्तरी प्रयोग
1. सकर्मक कर्तरी प्रयोग :
ज्या कर्तरी प्रयोगाच्या वाक्यात कर्म आलेले असेल तेव्हा त्यास सकर्मक कर्तरी प्रयोग असे म्हणतात.
उदा .
राम आंबा खातो.
सीता आंबा खाते. (लिंग)
ते आंबा खातात. (वचन)
2. अकर्मक कर्तरी प्रयोग :
ज्या कर्तरी प्रयोगाच्या वाक्यात जेव्हा कर्म आलेले नसते तेव्हा त्यास अकर्मक कर्तरी प्रयोग असे म्हणतात.
उदा .
राम पडला
सिता पडली (लिंग)
ते पडले (वचन)
2. कर्मणी प्रयोग (Passive Voice) :
क्रियापदाचे रूप कर्माच्या लिंग किवा वचनानुसार बदलते तर त्यास कर्मणी प्रयोग (Passive Voice) असे म्हणतात.
उदा .
राजाने राजवाडा बांधला. (कर्म- पुल्लिंगी)
राजाने कोठी बांधली. (कर्म- लिंग)
राजाने राजवाडे बांधले. (कर्म- वचन)
कर्मणी प्रयोगाचे पाच उपप्रकार पडतात.
1. प्राचीन कर्मणी प्रयोग / पुराण कर्मणी प्रयोग
2. नवीन कर्मणी प्रयोग
3. समापन कर्मणी प्रयोग
4. शक्य कर्मणी प्रयोग
5. प्रधान कर्तुक कर्मणी प्रयोग
1. प्राचीन कर्मणी प्रयोग / पुराण कर्मणी प्रयोग :
हा प्रयोग मूल संस्कृत कर्मणी प्रयोगापासून तयार झालेला आहे तसेच या कर्माच्या उदाहरनातील वाक्य संस्कृत मधील कवीरूपी आढळतात.
उदा.
नळे इंद्रास असे बोलीले.
जो – जो किजो परमार्थ लाहो.
2. नवीन कर्मणी प्रयोग :
ह्या प्रयोगात इंग्लिश मधील Passive Voice प्रमाणे वाक्याची रचना आढळते. तसेच वाक्याच्या सुरवातीला कर्म येते व कर्त्या कडून प्रत्यय लागतात.
उदा .
रावण रामाकडून मारला गेला.
चोर पोलिसांकडून पकडला गेला.
3. समापण कर्मणी प्रयोग :
जेव्हा कर्मणी प्रयोगाच्या वाक्याच्या क्रियापदाचा अर्थ क्रिया समाप्त झाल्यासारखा असतो तेव्हा त्यास समापण कर्मणी प्रयोग असे म्हणतात.
उदा .
त्याचा पेरु खाऊन झाला.
रामाची गोष्ट सांगून झाली.
4. शक्य कर्मणी प्रयोग :
जेव्हा कर्मणी प्रयोगतील वाक्याच्या क्रियापदाचा अर्थ कर्त्यामध्ये ती क्रिया करण्याची शक्यता असल्यासारखा असतो, दिसतो तेव्हा त्या प्रयोगास शक्य कर्मणी प्रयोग असे म्हणतात.
उदा .
आई कडून काम करविते.
बाबांकडून जिना चढवितो.
5. प्रधान कर्तुक कर्मणी प्रयोग :
कर्मणी प्रयोगाच्या वाक्यात जेव्हा कर्ता प्रथम मानला जातो तेव्हा त्या प्रयोगास प्रधान कर्तुक कर्मणी प्रयोग असे म्हणतात.
उदा .
त्याने काम केले.
तिने पत्र लिहिले.
3. भावे प्रयोग :
जेव्हा कर्त्याच्या किवा कर्माच्या लिंग किवा वाचनात बदल करूनही क्रियापद बदलत नाही तेव्हा त्या प्रयोगास भावे प्रयोग असे म्हणतात.
उदा .
सुरेशने बैलाला पकडले.
सिमाने मुलांना मारले.
भावे प्रयोगाचे तीन उपप्रकर पडतात.
1. सकर्मक भावे प्रयोग
2. अकर्मक भावे प्रयोग
3. अकर्तुक भावे प्रयोग
1. सकर्मक भावे प्रयोग :
ज्या भावे प्रयोगाच्या वाक्यात कर्म आलेले असल्यास त्यास सकर्मक भावे प्रयोग म्हणतात.
उदा.
शिक्षकाने विद्यार्थ्यांना शिकविले.
रामाने रावणास मारले.
2. अकर्मक भावे प्रयोग :
ज्या भावे प्रयोगाच्या वाक्यात कर्म आलेले नसल्यास त्यास अकर्मक भावे प्रयोग असे म्हणतात
उदा .
मुलांनी खेळावे.
विद्यार्थांनी जावे.
3. अकर्तुक भावे प्रयोग :
भावे प्रयोगाच्या वाक्यात कर्ता आलेला नसेल तेव्हा त्यास अकर्तुक भावे प्रयोग असे म्हणतात.
उदा .
आता उजाडले.
शांत बसावे.
आज सारखे उकडते.