Question

तुमच्या शब्दात लिहा - शिवाजी महाराजांचा राज्याभिषेक

Answer 1

छत्रपती शिवाजीराजे भोसले यांच्या शिवराज्याभिषेकाची तयारी कितीतरी महिने अगोदर सुरू झाली होती. राज्यभिषेकासाठी निश्चित अशी कोणती परंपरा नव्हती. प्राचीन परंपरा आणि आणि राजनीतीवरील ग्रंथातून काही विद्वानांनी प्रथा-परंपरांचा अभ्यास केला. शिवराज्यभिषेकासाठी देशातील कानाकोपऱ्यांतून ब्राह्मणांना आमंत्रण देण्यात आले होते. सुमारे ११०००ब्राह्मण, यातील काही आपल्या कुटुंबीयांबरोबर, आले होते. (एकंदर आकडा ५००००). इतर लोक मिळून जवळपास लाखभर लोक रायगड या ठिकाणी जमा झाले होते. चार महिन्यांसाठी त्यांची राहण्याची उत्तम व्यवस्था करण्यात आली होती. रोज त्यांना मिष्ठान्नाचे जेवण असे. ब्राह्मण,सरदार राज्यातील श्रीमंत गणमान्य व्यक्ती. दुसऱ्या राज्यांचे प्रतिनिधी, विदेशी व्यापारी आणि सामान्य जनता असे सर्वच या सोहळ्याला उपस्थित झाले होते. प्रत्येक दिवशी एका धार्मिक विधीत आणि संस्कारात शिवाजी महाराज गढून गेले होते. राजे शिवाजी यांनी सर्वप्रथम आपली आई जिजाबाईंनानमस्कार केला. त्यांचे आशीर्वाद घेतले.

त्यानंतर महाराजांनी विविध मंदिरांत जाऊन देवर्शन केले.चिपळूणला परशुराम यांचे दर्शन घेतले पूजा केली आणि ते रायगडाला १२ मे १६७४ला परत आले. तुळजापूरला भवानी मातेच्या दर्शनासाठी त्यांना जाणे शक्य नव्हते. म्हणून चार दिवसांनी ते प्रतापगडवरील]] प्रतिष्ठापना केलेल्याभवानीमाता देवीच्या दर्शनासाठी गेले. त्यावेळी सव्वा मण सोन्याची छत्री भवानी मातेस अर्पण केली. २१ मेला पुन्हा रागयगडावर ते धार्मिक विधीत गुंतून गेले. महाराजांनी २८ मे ला प्रायश्चित्त केले जानवे परिधान केले. दुसऱ्या दिवशी दोन राण्यांबरोबर पुन्हा विवाह विधी केला. त्यावेळी गागाभट्टांना७००० होन तर इतर सर्व ब्राह्मणांना मिळून १७००० होनदक्षिणा दिली.

दुसऱ्या दिवशी महाराजांची सोने, चांदी, तांबे, जस्त, कथील,शिसे आणि लोखंड अशा सात धातूंनी वेगवेगळी तुला झाली. याशिवाय वस्त्र, कापूर, मीठ, खिळे, मसाले, लोणी, साखर,फळे इत्यादींच्या तुला झाल्या. हे सर्व आणि शिवाय लाखभर होन ब्राह्मणांना देण्यात आले.

६ जून १६७४ ला राज्याभिषेक झाला. या दिवशी पहाटे उठून, मंत्रोच्चार आणि संस्काराबरोबर आंघोळ करून,कुलदेवतेला स्मरून, प्रमुख ब्राह्मणांच्या पायी पडून, राज्याभिषेक सुरू झाला. गागाभट्ट आणि इतर ब्राह्मणांना यावेळीही आभूषणे आणि वस्त्रे भेट देण्यात आली. यावेळी शिवाजीमहाराजांनी शुभ्र वस्त्र परिधान केले होते. गळ्यात फुलांच्या माळा घातलेल्या होत्या. राज्याभिषेकात राजाचा अभिषेक आणि डोक्यावर छत्र धरणे हे दोन प्रमुख विधी होते. दोन फूट लांब दोन फूट रुंद अशा सोन्याने मढवलेल्यामंचावर शिवाजी महाराज बसले, शेजारी उपरण्याला साडीचे टोक बांधलेली सोयराबाई दुसऱ्या मंचावर, तर बालसंभाजीथोडेसे मागे बसले होते. अष्टप्रधानांतील]] आठ प्रधान गंगेसारख्या विविध नद्यांतून आणलेले पाण्याचे जलकुंभ घेऊन उभे होते. त्यानंतर ते जलकुंभांनी शिवाजीमहाराजांबर अभिषेक केला. त्यावेळी मंत्रोच्चारण आणि आसमंतात विविध सुरवाद्य निनादत होते. सोळा सुवासिनींनी पंचारतीओवाळली. यानंतर शिवाजीने लालरंगाचे वस्त्र परिधान केले. जडजवाहिर, अलंकार परिधान केले.गळ्यात फुलांचे हार घातले. एक राज मुकुट घातला. आपल्या ढाल तलवार आणि धनुष्यबाणाची पूजा केली. बरोब्बर मुहूर्ताच्या वेळी राजसिंहासनाच्या दालनात प्रवेश केला.

राज्यभिषेकाचे दालन हिंदू परंपरेनुसार ३२ शकुन चिन्हांनी सजवलेले होते. सभासदबखर म्हणते त्याप्रमाणे ३२ मण सोन्याचे (१४ लाख रुपये मूल्य असलेले) भव्य सिंहासनसोन्याच्या पत्र्याने मढवलेले होते.. शिवाजी महाराज सिंहासनावर आरुढ झाले. सोळा सवाष्णींनी त्यांना ओवाळले. ब्राह्मणांनी मोठ्या स्वरात मंत्रांचे उच्चारण केले. राजाला आशीर्वाद दिला. राजेंनी त्यांना भेटवस्तू दिल्या. ’शिवराज की जय’ शिवराज की जय’ च्या घोषणा दिल्या गेल्या. सोन्याचांदीचे फुले उधळली गेली. विविध तालवाद्य-सूरवाद्यांच्या जयघोषात आसमंत भरून गेले. ठरल्याप्रमाणे प्रत्येक गडावरून तोफा डागल्या गेल्या. मुख्य पुरोहितगागाभट्टांनी पुढे येऊन राजांच्या डोक्यावर मोत्याची झालर ठेवत 'शिवछत्रपती’ म्हणून आशीर्वाद दिला. इतर ब्राह्मण मंडळी पुढे झाली आणि त्यांनीही त्यांना आशीर्वाद दिले. राजे शिवाजी महाराजांनी ब्राह्मणांना आणि इतर सर्व जनांना खूप धन भेट म्हणून दिले. त्यांनी एकून सोळा प्रकारचे महादानकेले. त्यानंतर विविध मंत्रिगणांनी सिंहासनापुढे जाऊन राजांना अभिवादन केले. छत्रपतींनी त्यांना या प्रसंगी विविध पदे, नियुक्तिपत्रे, धन, घोडे, हत्ती,रत्ने,वस्त्रे,शस्त्रे दान केली. हे सर्व सकाळी आठ वाजेपर्यंत संपले. समारंभ संपल्यावर, शिवाजी महाराज पहिल्यांदा एका देखण्या घोड्यावर स्वार होऊन जगदीश्वराच्या मंदिराकडे गेले. तिकडून हत्तीवर स्वार होऊन त्यांची मिरवणूक रायगडावर निघाली. इतर दोन हत्तींवर जरीपटका आणि भगवा झेंडे घेऊन सेन्याचे प्रतिनिधी होते. सोबत अष्टप्रधान आणि इतर सैन्य होते. रायगडावर ही मिरवणूक जात असताना सामान्य जनांनी फुले, चुरमुर, उधळले, दिवे ओवाळले. रायगडावरील विविध मंदिरांचे दर्शन घेऊन महाराज महालात परतले.

❤❤✌❤❤

Answer 2

शिवाजी महाराजांचा राज्याभिषेक

स्पष्टीकरणः

• जून १747474 रोजी बालाजींनी आणलेल्या वंशावळीतून गेल्यानंतर वाराणसीतील गागा भट्टा या चार वेदांचे स्वामी, सहा तत्वज्ञान व सर्व हिंदू धर्मग्रंथांनी शिवाजी राज्याभिषेक सोहळा शास्त्रांनुसार केला. शिवाजीचे सचिव अवजी प्रभू, हे सिद्ध करतात की भोसले हे मेवाडच्या अत्यंत प्रतिष्ठित सिसोदिया, शुद्ध राजपूत कुळातील क्षत्रियांची शाखा आहेत.
• स्वतंत्र सार्वभौम राजाच्या राज्याभिषेकानिमित्त या समारंभाची कोणतीही अखंड परंपरा नसल्यामुळे, विद्वान पुरुषांची एक संस्कृत संस्कृत ग्रंथ आणि स्मृती यांच्याद्वारे अचूक कार्यपद्धती शोधून काढली आणि मेवाड व अंबर येथूनही माहिती गोळा केली गेली. सर्वात जुनी दोन राजपूत राज्ये, राज्यभिषेकाशी जोडलेल्या विविध मुद्द्यांवर.
• दररोज होणा  धार्मिक समारंभाच्या प्रारंभाच्या निमित्ताने आणि महाराष्ट्रातील बहुतेक महत्त्वाच्या देवस्थानांना भेटी दिल्यामुळे शिवाजी व्यस्त होते. त्यांनी बरेच दिवस महादेव (शिव), भवानी आणि इतर देवतांची उपासना केली. 6 जून 1674 रोजी औपचारिक राज्याभिषेक सोहळा झाला.
• सिंहासनाच्या दोन्ही बाजूला, रॉयल्टी आणि सरकारचे विविध प्रतीक, सोन्याचे दोन मोठे मासे, डाव्या अनेक घोड्यांच्या शेपटी, (रॉयल्टीचे चिन्ह) आणि सोन्याच्या दोन तुकड्यांना समान रीतीने लटकले. संतुलित (न्यायाचे प्रतीक) खूप महागड्या लान्स-हेडवर.
• शिवाजी सिंहासनावर चढला म्हणून,. याजकांनी पवित्र श्लोकांचा आवाज ऐकून आवाज उठविला आणि त्या बदल्यात त्यांना नमन करणा .्या राजाला आशीर्वाद दिले. जमावाने जय जयचे जयघोष केले. सर्व वाद्ये वाजू लागली आणि राज्यातील प्रत्येक किल्ल्याच्या तोफखान्यांनी यावेळी त्यांच्या सर्व बंदुकीच्या गोळ्या उधळल्या. मुख्य पुजारी, गागा भट्टा, सिंहासनाकडे गेला आणि त्याने सोन्याच्या कपड्यांची रॉयल छत्री डोक्यावर मोतीने धरून ठेवली आणि शिव छत्रपती किंवा सर्वोपरि सार्वभौम म्हणून त्याचे स्वागत केले.
• राज्याभिषेक सोहळा हा भारताच्या इतिहासातील महत्वाचा कार्यक्रम होता. इतर सर्व राज्यकर्त्यांच्या बाबतीत, राज्याभिषेकाला मुघल सम्राटाने मान्यता द्यावी लागली, परंतु शिवाजीने हे मोगल अधिकार्‍यास एक ठळक आव्हान म्हणून केले आणि छत्रपती किंवा सर्वोपरि सार्वभौम म्हणून त्याने हे आव्हान दर्शविले. ज्याच्यावर त्याने राज्य केले त्यांच्या लोकांवर आता निष्ठा आणि निष्ठा असल्याचा दावा करता आला होता आणि त्याच्या करार आणि आश्वासनांना आता राज्यप्रमुखांची गुंतवणूकी म्हणून अधिक पवित्रता मिळाली आहे आणि अधिक कायदेशीर वैधता आणि स्थिरतेची हमी होती.
• स्वतंत्र राजा म्हणून आपल्या पदाचा औपचारिकपणे प्रतिपादन केल्याने प्रत्येक हिंदू अंत: करण शांत झाले, मुस्लिम सरकारांनी आणि धर्मगुरुंनी छळ केला आणि अत्याचार केला आणि भारतीय संस्कृतीशी संबंधित असलेल्या उपदेश आणि कल्पनांना मान्यता दिली.